اوتیسم و سندرم داون دو اختلال متفاوت از یکدیگر هستند، امّا ممکن است یک فرد هر دو این اختلالات را داشته باشد. اگر در حال خواندن این مطلب هستید ممکن است فردی که دارای اختلال سندرم داون یا فردی که دارای اختلال طیف اوتیسم باشد را بشناسید، حتی ممکن است فردی را بشناسید که تشخیص هر دو اختلال را گرفته باشد؛ به عبارتی دیگر، ممکن است فردی را بشناسید که نشانه‌های هر دو این اختلالات را به‌صورت همراه با یکدیگر داشته باشد.
اختلال طیف اوتیسم و سندرم داون دو اختلال با ویژگی‌هایی پیچیده و مادام‌العمر هستند؛ اگرچه این دو اختلال در برخی ویژگی‌ها مشترک هستند، امّا ویژگی‌های متفاوت و متمایز نیز از یکدیگر دارند.
این دو اختلال نشانه‌های یکسانی با هم ندارند، امّا می‌توان نشانه‌های هر دو این اختلالات را به‌طور همزمان در یک فرد شناسایی کرد؛ برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که حدود ۲۰ درصد از افراد سندرم داون دارای اختلال طیف اوتیسم نیز هستند.
بین دو اختلال طیف اوتیسم و سندرم داون چه تفاوت‌های متمایز و کلیدی وجود دارد؟
اختلال طیف اوتیسم
اوتیسم یک اختلال عصبی-رشدی است که می‌تواند بر توانایی‌های فرد در زبان، تعاملات اجتماعی و رفتارهای اجتماعی‌اش تأثیر بگذارد. افراد اوتیسم دارای طیف وسیعی از صفات هستند و می‌توانند کاملاً متفاوت از یکدیگر به نظر برسند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها [۱] در گزارشی اعلام کرده‌است که امروزه از هر ۴۴ کودک ۱ کودک دارای اختلال طیف اوتیسم است.
پزشکان با مشاهده و ارزیابی رفتار و تاریخچه رشد کودک، اختلالطیف اوتیسم را در کودک تشخیص می‌دهند. گاهی با توجه به رفتارهای کودک زیر ۲ سال تشخیص اوتیسم داده می شود، امّا برخی از افراد اوتیسم تا زمانی که بزرگتر یا حتی تا سن بلوغ تشخیص داده نمی‌شوند؛ به‌عبارتی دیگر، از نظر علمی نمی‌توان تنها با نگاه کردن به یک فرد اختلال طیف اوتیسم را در او تشخیص داد.
سندرم داون
سندرم داون یک اختلال کروموزومی است. در یک آزمایش پزشکی به نام کاریوتایپینگ[۲] به‌هنگام بارداری این اختلال کروموزومی قابل تشخیص است (آزمایش کاریوتایپ یا کاریوتایپینگ یک روش آزمایشگاهی است که به پزشک امکان می‌دهد مجموعه کروموزوم‌های جنین را بررسی کند)؛ این آزمایش تفاوت کروموزمی مرتبط با سندرم داون را بررسی می‌کند.
[۱] Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
[2] Karyotyping
علّت این دو اختلال چیست؟
عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد اختلال طیف اوتیسم نقش داشته باشند از جمله: عوامل محیطی مانند: قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها در دوران بارداری، آسیب‌های ناشی از تولد که باعث محدود شدن اکسیژن به‌هنگام تولد نوزاد می‌شود و یا عوامل بیولوژیکی مانند: عفونت و التهاب در دوران بارداری.
سندرم داون یک اختلال کروموزومی است که در بارداری‌های مادران ۳۵ ساله یا بالاتر، احتمال وقوع آن بیشتر است. سندرم داون به ۳ گروه، تریزومی کلاسیک یا منظم، تریزومی انتقالی و تریزومی موزاییک تقسیم می‌شود؛ نوع اوّل ۹۴درصد افراد دارای این اختلال را تشکیل می‌دهند، نوع دوّم ۴درصد و نوع سوّم ۲درصد بقیه را شامل می‌شوند. در نوع اوّل یا منظم تمام سلول‌های بدن فرد، کروموزم ۲۱ اضافی را دارند ولی در نوع انتقالی بخشی از بازوی بلند کروموزم ۲۱ به کروموزم دیگری متصل شده است.
علائم و نشانه‌های اختلال طیف اوتیسم و سندرم داون چیست؟
اوتیسم و سندرم داون دارای برخی ویژگی‌های مشترک هستند، با این‌حال در برخی جهات دیگر کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند.
برای مثال، بسیاری از افراد با اختلال طیف اوتیسم تمایلی به روابط اجتماعی ندارند، ممکن است دیگران آن‌ها را افرادی گوشه‌گیر و یا بی‌تفاوت نسبت به دیگران تصور کنند؛ از سوی دیگر، افراد سندرم داون اغلب بسیار اجتماعی و دوستانه هستند.
بسیاری از افراد اوتیسم ممکن است از الگوی‌های رایج برای یادگیری زبان پیروی نکنند، برخی دیگر از این گروه از افراد ممکن است هرگز حرف نزنند و یا بعضی از کودکان اوتیسم ممکن است صحبت کردن را بیاموزند، امّا پس از مدّتی این مهارت را از دست بدهند. با این‌حال، رشد زبان در افراد با اختلال سندرم داون شبیه به رشد زبانی کودکان عادی است.
برخی از افراد سندرم داون در یادگیری‌ها و آموزش‌ها کندتر هستند و دیرتر از سایر همسالان خود پیشرفت می‌کنند، این در شرایطی است که اختلال اوتیسم یک طیف است و شامل تأخیرهای شدید هوشی تا سطح هوشی با استعداد یا برتر می‌شود.
برخی دیگر از علائم و نشانه‌های این دو اختلال شامل موارد زیر است:
اوتیسم
- استفاده حداقل یا عدم استفاده از ژست های اجتماعی
- بی‌تفاوتی نسبت به سایر افراد
- انجام بازی‌های موازی (بدین صورت که در کنار سایر کودکان مشغول به بازی می‌شوند، امّا در حین بازی هیچ‌گونه تعاملی با سایر کودکان برقرار نمی‌کنند).
اوتیسم طیف وسیعی از نشانه‌ها و علائم را در خود دارد؛ ممکن است فردی با وجود اختلال طیف اوتیسم نشانه‌های رفتاری مناسبی همچون استفاده از ژست‌های اجتماعی، مهارت‌های زبانی مشترک و یا برقراری ارتباط با همسالان را از خود بروز دهد.
سندرم داون
- استفاده از نشانه‌ها و حرکات نمادین
- تقلید بسیار عالی از دیگران
- توجه مشترک و کافی نسبت به دیگران (به‌طوری به شیوه مناسبی با سایر کودکان ارتباط برقرار و بازی خواهند کرد).
ویژگی های مشترک اختلال طیف اوتیسم و سندرم داون
کودکان در هر دو اختلالات ویژگی‌های مشترکی همچون موارد زیر را از خود بروز می‌دهند؛
- یک روتین را ترجیح می‌دهند.
- وقتی آن‌ها را صدا میزنید، به‌ندرت و یا بسیار کم به اسم‌شان واکنش نشان می‌دهند.
- زبان بیانی متفاوت دارند.
- تماس چشمی ضعیفی دارند.
- مشکلات حسی دارند.
- بازی تکراری انجام می‌دهند.
- رفتارهای چالش برانگیز دارند.
- علایقی محدود و تکراری دارند.
- اضطراب دارند.
- تفاوت‌های رشدی با سایر همسالان بدون اختلال خود دارند.
- و در مکالمات به‌ندرت پاسخ می‌دهند.
اوتیسم بر ظاهر و چهره فرد اثری ندارد، امّا سندرم داون دارای نشانه‌های ظاهری زیر است؛
- چشم های مایل به بالا دارند.
- گردن کوتاه با پوست اضافی در پشت گردن دارند.
- سرشان نسبتاً کوچک است.
- گوش‌ها و دهان کوچکی دارند.
- لکه‌هایی سفید روی عنبیه هر چشم وجود دارد.
- تون عضلانی ضعیفی دارند.
- جزئیات صورت آن‌ها پهن است.
- دست‌های پهن و کوتاه با انگشتانی کوتاه دارند.
- برخی از کودکان سندرم داون ممکن است از بدو تولد مشکلات پوستی و قلبی داشته باشند.
مسائل پزشکی در اختلال طیف اوتیسم و سندرم داون
- در اختلال طیف اوتیسم مشکلات زیر معمولاً شایع است؛
- تشنج
- مشکلات گوارشی
- اختلالات خواب
- تفاوت در تحمل درد و آستانه درد
- تفاوت‌های متابولیک
- در سندرم داون مشکلات زیر به‌طور معمول شایع است؛
- نقایص مادرزادی قلب
- آب مروارید و بینایی ضعیف
- از دست دادن شنوایی
- مشکلات لگن
- سرطان خون
- چاقی
- کم‌کاری تیروئید
- یبوست
- آپنه خواب یا وقفه تنفسی هنگام خواب
- حساسیت به عفونت
- زوال عقل
- بیماری آلزایمر
درمان اختلال طیف اوتیسم و سندرم داون
هدف از درمان اختلال طیف اوتیسم برای کودکان و بزرگسالان حمایت از هر فرد برای تسهیل زندگی روزمره است. برای برخی از افراد اوتیسم مداخلات درمانی شامل گفتار‌درمانی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، حمایت‌های تحصیلی و کاردرمانی است. گاهی اوقات پزشکان برای درمان اختلال هم‌بود و همزمان با اختلال طیف اوتیسم در افراد همچون اختلال کمبود توجه- بیش فعالی یا اختلالات خلقی دارو تجویز می‌کنند.
درمان سندرم داون نیز بر‌اساس نیازهای فرد طراحی می شود؛ بسیاری از خدمات پشتیبانی مشابه خدمات ارائه شده برای اوتیسم امّا قطعاً در مداخلات درمانی این اختلال هدف متفاوت از درمان‌های مناسب برای اختلال طیف اوتیسم است.
برای مثال، گفتاردرمانگر ممکن است به کودک اوتیسم کمک کند تا کلمات را در جملات کامل کند، امّا برای یک کودک سندرم داون تمرکز اصلی گفتاردرمانگر ممکن است بر روی تلفظ واضح کلمات باشد.
باتوجه به علائمی که برای اختلال سندرم داون عنوان شد، در این اختلال ممکن است برنامه مداخلات درمانی شامل نیازهای پزشکی قابل توجهی همچون جراحی برای درمان نقایص قلبی و درمان سرطان باشد.
