تشخیص اتیسم

اختلال طیف اتیسم، یک اختلال عصبی و رشدی است که مشخصه آن، تخریب مداوم در تعاملات اجتماعی دوطرفه، انحراف ارتباطات و الگوهای رفتاری و قالبی و محدود است. اختلال اتیسم بر نحوه تعامل افراد با دیگران، برقراری ارتباط، یادگیری و رفتار تأثیر بسیاری دارد. اگرچه اوتیسم را در هر دوره سنی قابل‌شناسایی است؛ اما به‌عنوان یک اختلال رشدی از آن یاد می‌شود، زیرا عموماً در ۲ سال اول زندگی علائم آن در کودک ظاهر می‌شود.

ویژگی‌های دیگر کودکان اتیسم بی‌ثباتی شدید آن‌ها در خلق و عاطفه و واکنش‌های غیر معمول آن‌ها به محرک‌های حسی است که با کودکان هم سن و سال آن‌ها بسیار متفاوت است. در این مطلب قصد داریم تا راجع به نکات کلی تشخیص اتیسم برایتان بگوییم و به طور خلاصه با نشانه‌های این اختلال آشنا شویم.

تشخیص اتیسم از کودکی تا بزرگسالی; ۵ روش تشخیص ASD در کودکان

اتیسم نشانه های مختلف و ویژگی های گوناگونی دارد. همین موضوع باعث شد  که هر فرد با اختلال اتیسم با دیگری متفاوت باشد.

با این حال بر اساس شدت نشانه های اتیسم برای آن سه سطح تعریف کردند:

۱: نیازمند حمایت

۲: نیازمند حمایت زیاد

۳: نیازمند حمایت بسیار زیاد

در مقوله ی تشخیص اختلال اتیسم همین موضوع باعث می‌شود که علائم و رفتارهای زیادی وجود داشته باشد که دیده‌شدن آن‌ها در فرد، نشانه‌ای از وجود اختلال طیف اتیسم باشد.

چرا تشخیص اتیسم اهمیت دارد؟

تشخیص به موقع اتیسم یکی از مهم‌ترین گام‌ها در حمایت از رشد و توسعه کودکان است. والدین و مراقبان اغلب این سوال را مطرح می‌کنند که چرا تشخیص اتیسم اهمیت دارد. پاسخ ساده است: تشخیص دقیق مسیر درمان، آموزش و توانبخشی را مشخص می‌کند و به کودک کمک می‌کند مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی و شناختی خود را به بهترین شکل توسعه دهد.

اهمیت تشخیص اتیسم در این است که مداخلات زودهنگام تأثیر قابل توجهی بر پیشرفت کودک دارند. هرچه تشخیص سریع‌تر انجام شود، امکان شروع برنامه‌های درمانی مانند گفتاردرمانی، کاردرمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی افزایش می‌یابد. این موضوع نه تنها رشد مهارت‌های کودک را تسهیل می‌کند، بلکه اعتماد به نفس و تعاملات اجتماعی او را نیز تقویت می‌کند. علاوه بر جنبه‌های درمانی، تشخیص اتیسم اهمیت دارد زیرا والدین و خانواده‌ها را درک بهتری از نیازهای کودک خود فراهم می‌کند. وقتی خانواده‌ها بدانند کودکشان با چه چالش‌ها و توانمندی‌هایی روبروست، می‌توانند برنامه‌های روزمره و آموزشی مناسب طراحی کنند و محیط امن و حمایتی برای او ایجاد کنند.

تشخیص همچنین به متخصصان کمک می‌کند تا راهبردهای شخصی‌سازی‌شده برای هر کودک ارائه دهند، چرا که هر کودک اتیسم ویژگی‌ها و نیازهای منحصر به فردی دارد. بدون تشخیص دقیق، ممکن است اقدامات درمانی ناکارآمد یا نامتناسب با نیاز کودک انتخاب شوند. در نهایت، اهمیت تشخیص اتیسم نه تنها برای کودک بلکه برای خانواده و جامعه است. اطلاع‌رسانی به موقع و دریافت حمایت‌های لازم می‌تواند مسیر رشد و موفقیت کودک را هموارتر کند و کیفیت زندگی او و اطرافیانش را بهبود دهد.

تفاوت تشخیص با ارزیابی اتیسم

والدین و مراقبان اغلب هنگام مواجهه با نگرانی درباره رشد کودک، بین مفاهیم تشخیص اتیسم و ارزیابی اتیسم دچار ابهام می‌شوند. درک تفاوت این دو مرحله، نقش مهمی در برنامه‌ریزی درمان و حمایت از کودک دارد. ارزیابی اتیسم فرآیندی جامع و چندجانبه است که با هدف جمع‌آوری اطلاعات دقیق درباره رفتار، مهارت‌های اجتماعی، گفتار و توانمندی‌های شناختی کودک انجام می‌شود. این مرحله شامل مشاهده مستقیم کودک، مصاحبه با والدین و استفاده از ابزارهای استاندارد سنجش است. ارزیابی کمک می‌کند تا متخصصان تصویر کامل‌تری از نیازها و نقاط قوت کودک به دست آورند و برنامه‌های درمانی مناسب طراحی کنند. 

در مقابل، تشخیص اوتیسم یک نتیجه رسمی و پزشکی است که توسط متخصصان مجاز مانند روانشناس کودک یا نورولوژیست کودک ارائه می‌شود. تشخیص مشخص می‌کند که کودک دارای اختلال طیف اتیسم است یا خیر و شدت و نوع اختلال را مشخص می‌کند. این مرحله معمولاً پس از ارزیابی جامع انجام می‌شود و مبنای قانونی و درمانی برای دریافت خدمات حمایتی کودک خواهد بود. بنابراین، تفاوت اصلی بین تشخیص و ارزیابی این است که ارزیابی فرآیند جمع‌آوری اطلاعات و تحلیل رفتار کودک است، در حالی که تشخیص نتیجه رسمی و مشخصی است که بر اساس این اطلاعات ارائه می‌شود. 

هر دو مرحله مکمل یکدیگر هستند و بدون ارزیابی دقیق، تشخیص قابل اعتماد نخواهد بود. درک این تفاوت به والدین کمک می‌کند تا با آگاهی و اعتماد به نفس بیشتری مراحل درمانی و آموزشی کودک را برنامه‌ریزی کنند و از خدمات حمایتی به شکل بهینه بهره‌مند شوند. رعایت این اصول، مسیر رشد کودک را هموارتر کرده و کیفیت زندگی خانواده را بهبود می‌بخشد.

علائم مشکوک به اتیسم

تشخیص به موقع اتیسم می‌تواند مسیر رشد و توانمندی کودک را به شکل چشمگیری بهبود دهد. شناخت علائم مشکوک به اتیسم اولین قدم برای والدین و مراقبان است تا در صورت نیاز، کودک را برای ارزیابی تخصصی معرفی کنند.

یکی از رایج‌ترین علائم مشکوک به اتیسم، تأخیر در گفتار و ارتباطات کلامی است. کودکانی که دیر شروع به صحبت می‌کنند یا جملات کوتاه و محدود دارند، ممکن است نیازمند بررسی بیشتر باشند. همچنین، مشکلات در تعاملات اجتماعی از جمله عدم برقراری تماس چشمی، عدم پاسخ به نام یا دشواری در بازی‌های گروهی نیز از نشانه‌های مهم به شمار می‌روند.

رفتارهای تکراری و علاقه شدید به فعالیت‌های خاص نیز جزو علائم رفتاری مشکوک به اتیسم هستند. این رفتارها شامل حرکات دست یا بدن به شکل مکرر، چرخاندن اشیاء، یا پافشاری بر انجام امور به یک روش مشخص است. علاوه بر این، برخی کودکان دارای حساسیت‌های حسی هستند؛ به عنوان مثال، ممکن است به صداها، نور یا لمس حساسیت غیرمعمول نشان دهند.

والدین همچنین باید به علائم عاطفی و شناختی مانند دشواری در درک احساسات دیگران یا تغییرات شدید در رفتار در محیط‌های جدید توجه کنند. شناخت این علائم مشکوک به اتیسم، امکان مراجعه زودهنگام به متخصص و شروع برنامه‌های توانبخشی و آموزشی را فراهم می‌کند.

به یاد داشته باشید که وجود یکی یا چند علامت به معنای قطعی بودن اتیسم نیست و ارزیابی تخصصی توسط روانشناس کودک یا گفتاردرمانگر برای تشخیص دقیق ضروری است. آگاهی والدین از این علائم، گام مؤثری برای حمایت به موقع از رشد و توانمندی کودک به شمار می‌آید.