پرسش‌های متداول درباره اتیسم

اتیسم یا اختلال طیف اتیسم (ASD) یک تفاوت عصبی-رشدی است که بر نحوه ارتباط، تعامل اجتماعی و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. افراد دارای اتیسم ممکن است در درک احساسات دیگران، برقراری ارتباط و سازگاری با تغییرات محیطی چالش داشته باشند. اتیسم بیماری نیست، بلکه نوعی تفاوت در عملکرد مغز است که هر فرد را منحصربه‌فرد می‌سازد.

بر اساس دیدگاه‌­های موجود درباره سبب ­شناسی این اختلال می­‌توان گفت که دانشمندان تاکنون نتوانستند علت بروز اختلال طیف اتیسم را به طور دقیق کشف کنند؛ هرچند آن‌ها به‌طور ناهماهنگی مشخص کردند که عوامل متعددی مانند عوامل ژنتیکی، وراثت، مشکلات محیطی، سبک زندگی و … می‌­توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. اما آن­چه نمایان است این است که این اختلال با انحراف در تحول طبیعی دستگاه عصبی (ارتباطات عصبی) در دوران اولیه رشد (کودکی) همراه است.

متاسفانه اختلال طیف اتیسم در دوران بارداری یا پیش از آن قابل تشخیص نیست. این اختلال معمولاً در حدود دو سالگی مشخص می‌شود. اما سن پدر و مادر و سابقه خانوادگی در بررسی احتمال بروز اختلال نقش دارند. مهم است که غربالگری‌های ژنتیک حتماً انجام شوند و مادر نیز در دوران بارداری در معرض تشعشعات و سموم نباشد. مصرف سیگار، مواد مخدر و الکل هم در دوران بارداری می‌تواند آسیب‌زا باشد. شرایط حین زایمان و رعایت کلیه ملاحظات پزشکی و دقت در انجام درست زایمان بدون آسیب زدن به کودک مهم هستند.

از جمله نشانه‌ها می‌توان به مشکل در برقراری ارتباط چشمی، پاسخ ضعیف به نام، زبان گفتاری کم یا تأخیر در گفتار، علاقه محدود و رفتارهای تکراری اشاره کرد.

اگر والدین یا مراقبان متوجه تأخیر در گفتار یا ارتباط اجتماعی، یا رفتارهای غیرمعمول شدند، بهتر است بررسی‌های اولیه توسط پزشک یا روان‌شناس رشد انجام شود. در درمان اختلال طیف اتیسم آنچه که اهمیت ویژه‌ای دارد شروع زودهنگام درمان است. کودکان با اختلال طیف اتیسم در صورت تشخیص سریع‌تر و آغاز درمان به‌موقع می‌توانند تا حدود زیادی چالش ها را جبران کنند.

اتیسم یک اختلال رشدی عصبی است. علائم این اختلال در سنین کودکی و در حدود ۳ سالگی خود را نشان می‌دهد. شدت و علائم این اختلال در هر فردی متفاوت است. علت اصلی به‌وجودآمدن اختلال اتیسم مشخص نیست. اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین نکته در درمان و آموزش کودک دارای اتیسم شروع بهنگام توان‌بخشی‌ها است.

در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای اتیسم وجود ندارد، اما مداخلات بسیاری برای استفاده و توان‌بخشی وجود دارد. این مداخلات می‌توانند برخی علائم را کاهش دهند و توانایی شناختی و مهارت‌های کودک را افزایش دهند. درمان‌هایی همچون: کار و گفتاردرمانی، حسی و حرکتی و رفتاری–شناختی از جمله درمان‌های مؤثر در توان‌بخشی این کودکان است.

در صورتی که روان‌پزشک یا متخصص اطفال تشخیص اتیسم را در کودک اعلام کرد، کودک باید مورد ارزیابی جامع رشدی قرار بگیرد و با توجه به جایگاه او در اختلال طیف اتیسم (شدید، متوسط و خفیف)، انواع رویکردهای درمانی اعم از کاردرمانی، گفتاردرمانی، رفتاردرمانی، روان‌درمانی و دارودرمانی به‌کارگرفته خواهد شد.

در نسخه‌شناسی‌های جدید (مثل DSM-5) سندروم آسپرگر بخشی از طیف اتیسم است؛ تفاوت‌ها بیشتر در سطح زنجیره علایم، توانمندی زبان و هوش می‌باشد.

ما تنها براساس یک نشانه تشخیص اتیسم نمی‌دهیم. تنهایی بازی کردن در سنین خاصی مشکل تلقی نمی‌شود، اما اگر کودک شما با هیچ کودک دیگری ارتباط برقرار نمی‌کند، روش های خاصی برای بازی دارد، وسایلش را شریک نمی‌شود، به اسمش واکنشی ندارد، علاقه مندی های محدود و تکراری دارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

تست‌های تشخیصی رایج و آزمایش خون به‌عنوان راه‌های تشخیصی اتیسم در مرحله‌ی تحقیق و آزمایش هستند و تا به امروز نمی‌توان از طریق این آزمایش‌ها اختلال اتیسم را تشخیص داد.

قطعاً رژیم غذایی خاصی برای این اختلال وجود ندارد، اما بهتر است از خوراکی‌های محرک همچون، کافئین‌ها و مواد افزودنی غیرطبیعی اجتناب شود. ویتامین‌ها و میوه‌ها و سبزیجات طبیعی، مواد معدنی و پروبیوتیک‌ها مفید هستند. البته نکته‌ی مهم، توجه به علایق و بررسی وضعیت پردازش حسی کودک به‌ویژه، حواس چشایی و بویایی و وضعیت دهانی او است.

بر اساس علائم بالینی اختلال طیف اتیسم در سنین کودکی و در حدود ۳ سالگی قابل‌شناسایی است. همچنین از طریق تست‌های غربالگری و تشخیصی مانند: گارس۳، ام چت قابل‌تشخیص است.

در واقع پاسخ قطعی به این سؤال ” خیر” است. علائم اتیسم در اوایل کودکی شروع می‌شود و در طول زندگی ادامه می‌یابد. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی رهاشدن از اتیسم با بزرگ‌شدن، غیرممکن است.

هیچ دارویی برای درمان اختلال طیف اتیسم وجود ندارد”. داروها تنها می‌توانند نشانه‌های جانبی این اختلال را کاهش دهند. اختلال طیف اتیسم اختلالی است که کودک با آن متولد می‌شود، با آن رشد کرده و بزرگ می‌شود و در تمام مراحل زندگی اتیسم همراه کودک می‌ماند. داروهای مختلفی برای کودکان طیف اتیسم تجویز می‌شود که بعضی از علائم را کاهش می‌دهند؛ اما هیچ‌کدام نمی‌توانند علت اتیسم را از بین ببرند و اتیسم را درمان کنند.

برخی از والدین در مورد ارتباط فرزندانشان با کودکان با اختلال طیف اتیسم، نگران هستند. اما اتیسم قابل‌انتقال نیست و نمی‏‌تواند از فردی به سایر افراد سرایت کند. حتی درصورتی‌که کودک شما به طور مداوم با کودک طیف اتیسم در ارتباط باشد هم نمی‏تواند دچار اتیسم شود.

با توجه به اینکه اختلال طیف اتیسم مادام‌العمر است، فرد در نوجوانی و بزرگسالی نیز این اختلال را خواهد داشت. هرچقدر مداخله زودتر انجام شود، پیشرفت‌ها بیشتر خواهد بود بسته به شدت اختلال فرد، شاید از علائم اختلال در نوجوانی و بزرگسالی کاسته شود.

ورزش برای همه مفید است، اما باید به وضعیت کودک هم توجه داشت و ورزش‌هایی انجام داد که مناسب توانایی کودک باشد و برای او خطری هم به همراه نداشته باشد. می‌توان ورزش‌های گروهی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی کودک انجام داد یا ورزش‌هایی که برای انسجام حسی و حرکتی کودک و بهبود مهارت‌های ادراکی و حرکتی مفید باشند را مدنظر قرار داد. شنا کردن و یوگا از جمله ورزش‌های مناسب این کودکان است که البته باید تحت نظر متخصص انجام شود.

تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال ابتلای اتیسم و یا سایر اختلالات تکاملی در صورتی که فرزندی اتیسم داشته باشد، در فرزندان بعدی هم وجود دارد. با این حال باید حتماً قبل از بارداری با متخصصین ژنتیک مشورت‌های لازم انجام شود و عوامل مختلفی مثل تاریخچه خانوادگی و کلیه احتمالات مدنظر قرار بگیرد.

اینکه بچه اتیسم به مدرسه عادی برود یا نه تا حد زیادی بستگی به سطح اختلال او دارد. کودکان دارای اتیسم خفیف گاهاً می‌توانند با کودکان بدون اتیسم به مدرسه بروند.

یکی از نگرانی‌های عمده والدین پس از تشخیص اتیسم، آینده فرزند است. با تشخیص اتیسم، والدین استرس و نگرانی‌های زیادی دارند و برای همین توصیه می‌شود که والدین و یا مراقبین کودک همواره تحت نظارت روانشناس یا مشاور باشند. آنها نیاز به زمانی برای خودشان دارند و همچنین باید بتوانند روحیه خود را در مراقبت از کودک اتیسم حفظ کنند. 

وجود بستگان دلسوز، ایجاد گروه حمایتی در بین والدین و آشنایان یا دوستان، تلاش برای پیشرفت کودک و انجام مداخلات درمانی، همه می‌توانند نگرانی از آینده را کمتر کنند. انزوای والدین اتیسم، یکی از دلایل نگرانی آنها است برای همین بهتر است با حفظ گروه‌های دوستی و خانوادگی مطمئن، شبکه‌ای از روابط پایدار ایجاد کنید و در عین حال، دست از تلاش و امیدواری برندارید. شما در این مسیر تنها نیستید.

خیر، مطالعات متعدد نشان می‌دهند که واکسن‌ها با بروز اتیسم ارتباط ندارند.

بله آمار تشخیص‌ها افزایش داشته اما این به معنای لازم افزایش واقعی «ابتلا» نیست؛ عوامل تشخیصی، تعریف گسترده‌تر و آگاهی بیشتر نیز نقش دارند.

بله، بزرگسالان هم ممکن است تشخیص داده شوند، اگرچه ارزیابی ممکن است پیچیده‌تر باشد چون تاریخچه رشد اولیه ممکن است ثبت نشده باشد.

مشکلاتی مانند دشواری در برقراری ارتباط اجتماعی، اجتناب از تماس چشمی، حرکات تکراری، علاقه‌مندی به موضوعات خاص، حساسیت‌های حسی وجود دارند.

ژنتیک نقش مهمی دارد؛ در برخی موارد تغییرات ژنی قابل تشخیص هستند، اما همیشه یک علت ژنتیکی منفرد نیست.

شواهد علمی قابل‌توجهی برای تأثیر رژیم یا مکمل‌ها به‌صورت عمومی وجود ندارد؛ باید با متخصص تغذیه یا پزشک مشورت شود.

محیط باید منظم، با ساختار مشخص، محرک حسی کنترل‌شده، فرصت تعامل اجتماعی و فعالیت‌های جذاب برای کودک فراهم کند.