نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم؛ اختلال طیف اوتیسم، یک اختلال عصب‌رشدی است، که زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به صورت مادام‌العمر همراه فرد خواهد ماند. بسته به شدت این اختلال، نیازها و چالش‌های فرد اوتیسم نیز متفاوت خواهد بود. با توجه به سن فرد دارای اختلال، ضریب هوشی و شدت علائم، هرچقدر مداخلات برای بهبود فرد سریع‌تر انجام شود، اثرگذاری بیشتری خواهد داشت. این اختلال معمولا از سنین دو سالگی قابل تشخیص است و در همین دوره نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم اهمیت ویژه پیدا می‌کند.

با توجه به ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم، همچون حساسیت‌ها به انواع محرک‌ها، ناتوانی در مراقبت از خود، مشکلات تغذیه و دشواری‌های تعاملی، والدین با نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم، خواهند توانست نیازهای فشرده آموزشی و رفتاری را، در کنار خدمات بهداشتی صحیح برای کودک فراهم کنند. در ادامه به نقش خانواده و جامعه نیز در شناسایی این نیازها بیشتر خواهیم پرداخت.

نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم

علائم اختلال طیف اوتیسم، شامل مشکلات در ارتباطات اجتماعی و ناتوانی در برقراری تعامل سازنده با همسالان و دیگران، مشکلات رفتاری و الگوهای رفتاری کلیشه‌ای و پایبندی شدید به روتین است. این اختلال با توجه به پیچیدگی‌هایی که دارد، چالش‌های زیادی را نیز هم برای فرد دارای اختلال و هم اطرافیان (خانواده و یا مراقبین) به همراه خواهد داشت. نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم، از آن رو حائز اهمیت است که این کودکان نیز مانند سایر اعضای جامعه، حق دارند دارای کیفیت زندگی خوبی باشند و نیازهایشان باید برطرف شوند.

نیازهای آموزشی و درمانی کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، با سایر کودکان تفاوت‌های زیادی دارد. این کودکان نیاز به محیط آموزشی‌ دارند که با خصوصیات و حساسیت‌های آنها تنظیم شود. مثلاً محیط آموزشی باید دارای نور مناسبی باشد (با توجه به حساسیت‌های کودکان اوتیسم به نور)، از رنگ‌های درستی برای دیوارها استفاده شود و همچنین دمای محیط نیز باید متناسب با نیاز این کودکان تنظیم شود. نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم نشان می‌دهد، که آنها به انواع شیوه‌های آموزشی و درمانی همچون کاردرمانی، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی نیاز خواهند داشت، که شاید برای هر کودک متفاوت باشد.

نقش خانواده و جامعه در شناسایی نیازهای کودکان اوتیسم

خانواده اولین جایی است، که علائم کودک اوتیسم در آن شناسایی می‌شود. پس از آنکه مراقبین یا والدین متوجه تفاوت‌های کودک می‌شوند، او را برای تشخیص به پزشک اطفال بردند و تشخیص اوتیسم را دریافت کردند، باید با نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم، نیازهای آنها را به درستی برطرف کنند. کودک دارای اختلال طیف اوتیسم، با توجه به شدت اختلال خود ممکن است نیازمند به دارودرمانی باشد، همچنین در درون خانواده باید فضای آموزشی، برای یادگیری هر لحظه کودک فراهم شود. خانواده باید از هر فرصتی، از وقت غذا تا بازی استفاده کنند، تا یک نکته کوچک را به کودک آموزش دهند.

جامعه نیز در نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم سهم دارد. مهم است که اعضای جامعه کودکان اوتیسم را درک کنند و آنها را بپذیرند. یکی از چالش‌های عمده این کودکان و خانواده‌هایشان، تحمل برچسب‌هایی است که از طرف اعضای جامعه به آنها وارد می‌شود. در صورتی که جامعه از آگاهی کافی برای شناسایی و برخورد صحیح با کودکان استثنایی و اوتیسم برخوردار باشد، بار روانی تحمل اوتیسم برای فرد و خانواده کاهش پیدا خواهد کرد.

نهادهای مدنی و انجمن‌های داوطلبانه، به عنوان مدافعین گروه‌های مختلفی که نیاز دارند تا صدایشان شنیده شود، مسئولند تا با نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم، سهم خود را برای ارتقاء کیفیت زندگی این افراد ایفا کنند. آگاهی‌بخشی در سطح اجتماعی، ارائه درمان‌های مناسب و خدمات مورد نیاز این کودکان از آن جمله است. کودکان استثنایی و دارای اختلال طیف اوتیسم برای خدمات سلمانی، بهداشت دهان و دندان، رفت‌وآمد به محل‌های مختلف و انجام بسیاری از امور روزمره‌ای که برای ما ساده است، به خدمات ویژه و مخصوص نیاز دارند و دولت و جامعه مسئول تامین آن برای آنها است.

راهکارهای تشخیصی و نیازسنجی در کودکان اوتیسم

در اولین قدم، زمانی که خانواده تفاوت‌های کودک خود را با سایر کودکان شناسایی کردند، باید برای تشخیص به متخصص اطفال و روانشناس، مراجعه کنند. والدین باید کودک را برای غربالگری به پزشک بفرستند، از آگاهی کافی در نحوه طی کردن نقاط عطف رشدی کودک، برخوردار باشند. پزشکان با انجام تست‌ها و آزمایشات مختلف ارزیابی می‌کنند، که کودک در کجای طیف اوتیسم قرار دارد و با توجه به شدت اختلال، انواع مداخلات درمانی را تجویز خواهد کرد. در نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم، باید مدنظر داشت که گروهی از مداخلات و تیم‌های درمانی در کنار خانواده، باید وارد عمل شوند و این مسئولیت تنها به عهده خانواده یا یک پزشک واگذار نشود.

تحلیل نیازهای اجتماعی و عاطفی کودکان اوتیسم

در نیازسنجی کودکان استثنایی و اوتیسم، باید حتما نیازهای اجتماعی و عاطفی این کودکان، مدنظر قرار گیرد. کودکان اوتیسم، معمولاً در نشان دادن احساسات و عواطف خود، مشکل دارند و شاید از بیرون افراد بی‌تفاوتی به نظر برسند. این مشخصه اوتیسم، نباید عاملی باشد، که دیگران آنها را از تعاملات اجتماعی، یا ابراز عواطف محروم کنند. تمرین تعاملات اجتماعی، به روش های مختلف آموزشی با کودکان اوتیسم، صورت می‌گیرد و خانواده پس از سپری کردن جلسات درمانی، متوجه تغییرات رفتاری کودک خود خواهند شد.

دوست اتیسم، موسسه‌ی خیریه برای حمایت از کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم. با ارائه اطلاعات، منابع و خدمات حمایتی، به والدین و کودکان کمک می‌کنیم تا با چالش‌های اوتیسم بهتر مقابله کنند.