برنامه های آموزشی برای اوتیسم چیست؟ اوتیسم اختلالی عصب‌رشدی است که در حدود دو سالگی کودک تشخیص داده می‌شود. پس از اینکه مراقبین کودک را برای غربالگری و تست‌های مختلف نزد پزشک میبرند و تشخیص را دریافت کردند، اولین قدم تدوین برنامه های آموزشی برای اوتیسم کودک است. این اختلال مادام‌العمر است و درمان ندارد، اما مداخلات هرچه زودتر انجام شوند، اثرگذاری بیشتر و بهتری هم خواهند داشت. مغز کودکان در سنین پایین انعطاف‌پذیری بالایی دارد و برای همین هرچه اقدامات آموزشی درمانی زودتر به‌کار گرفته شوند، بهتر است. در ادامه به انواع استراتژی‌های کاربردی برای بهبود علائم اوتیسم در کودکان اشاره خواهیم کرد.
برنامه های آموزشی برای کودکان اوتیسم: استراتژی‌های ابتدایی
پیش از پرداختن به برنامه های آموزشی برای اوتیسم صحیح و سازنده، بد نیست به استراتژی‌هایی اشاره کنیم که جواب نمی‌دهند. زمانی که اهداف از پیش مشخص نشده و محتوای آموزشی با هدف آموزشی سازگاری نداشته باشد، اثرگذاری آموزش نیز پایین خواهد آمد. شیوه آموزشی مربیان و درمانگران برای کودکان اوتیسم نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین همه می‌دانیم که هر کودک اوتیسم منحصر به فرد است و ویژگی‌ها و اخلاقیات مخصوص به خود را دارد. پس مهم است که در آموزش از شیوه‌ها و رسانه درست و اثرگذار برای کودک استفاده شود.
یکی از مسائلی که در برنامه های آموزشی برای اوتیسم باید مدنظر قرار گیرد، اتکای آموزش به تجربیات و زندگی روزمره کودک است. مهم است که کودک هرآنچه یاد می‌گیرد را در بسترهای مختلف به‌کار بگیرد و آموزش او تنها محدود به کلاس درس نباشد. در صورتی که کودک نوبت گرفتن را در کلاس و نزد مربی یاد می‌گیرد، باید بتواند آن را در مدرسه، در خانه و در رستوران هم به‌کار بگیرد. یکی از موارد آموزشی مهم برای کودکان اوتیسم، آموزش مهارت‌های زندگی است. بسیاری از کودکان خود با مشاهده رفتار دیگران این مهارت‌ها را یاد می‌گیرند، اما مهارت‌هایی مثل احوال پرسی و گفتگوی کوتاه، تماس چشمی، انتظار و درخواست کردن، همه از جمله اصولی هستند که باید به کودک دارای اختلال طیف اوتیسم یاد داده شوند.
نقش بازی در آموزش کودکان اوتیسم
بازی حتما باید در برنامه های آموزشی برای اوتیسم گنجانده شود. زبان کودکان زبان بازی است و بهترین یادگیری در آنها از طریق بازی صورت می‌گیرد. مثلاً بازی‌های حرکتی مثل پریدن، دویدن، پرتاب کردن توپ و لی لی کردن، به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کند. بازی‌های نقش‌آفرینی نیز به بهبود مهارت‌های ارتباطی کودک مثل همکاری، به اشتراک گذاری و برقراری ارتباط کمک می‌کند.
یکسری بازی‌های حرکتی و حسی هم هستند که می‌توانند برای تقویت حواس کودک به‌کار بروند. مثلاً بازی با اسلایم به تقویت حواس او کمک می‌کند. از جمله بازی‌های مناسب برای استفاده در برنامه های آموزشی برای اوتیسم لگو است. این بازی مهارت‌های اجرایی، توجه، تمرکز، هماهنگی و ارتباط اجتماعی را در کودکان تقویت می‌کند. همچنین کودکان اوتیسم با انواع پازل‌ها توانایی شناختی، تمرکز و توجه به جزئیات را در خود پرورش خواهند داد. مهم است که این بازی‌ها به صوت هدایت شده و ساختاریافته اجرا شوند. کودک باید بتواند با کمک و راهنمایی یک بزرگتر و مربی از این بازی‌ها به صورت آموزشی بهره ببرد و صرف نشستن پای لگو یا پازل شاید دستاورد آموزشی مطلوب را به همراه نداشته باشد.
برنامه‌ریزی فردی برای هر کودک
زمانی که کودک را پیش کاردرمانگر، رفتاردرمانگر یا بازی‌درمانگر می‌فرستید، او در درجه اول از پیشینه کودک پرسیده و تلاش خواهد کرد تا شناخت بیشتری از نقاط قوت و ضعف کودک بدست بیاورد. شما باید اولویت‌ها و اهداف آموزشی خود را در پروسه آموزش مطرح کنید تا مد نظر مربی قرار بگیرد. شاید برای برخی کسب استقلال در مهارت‌های فردی مثل بهبود مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت برای گرفتن قاشق و بستن دکمه یا آموزش دستشویی رفتن مهم باشد، برای برخی تلاش برای بیان نیازها و درخواست‌ها در اولویت قرار گیرد و در برخی موارد توانایی برقراری ارتباط سازنده با دیگران اهمیت داشته باشد.
در این شرایط باید برنامه‌ریزی به صورت فردی و با توجه به نیازهای کودک برای او صورت گیرد. مربی پس از آشنایی با نیازها و علایق کودک و اولویت‌ها، برنامه‌ریزی کرده و هر جلسه را برای او تدوین می‌کند. مهم است که مربی حساسیت‌های کودک را هم در کلاس مد نظر قرار دهد. برخی از کودکان به صداها، نورها، بافت‌ها و رنگ‌های خاصی حساس هستند که توجه به آن اهمیت دارد. در گام بعد باید آنچه کودک یاد گرفته به محیط‌های دیگر بسط پیدا کند و در نتیجه کل خانواده باید در آموزش کودک همکاری داشته باشند.
آموزش مهارت‌های زندگی روزمره کودک اوتیسم
یکی از موارد آموزشی ضروری برای کودکان اوتیسم، آموزش مهارت‌های زندگی است. پیش از شروع مهارت‌های ریاضی و هندسه و برخی دروس دیگر، باید مهارت‌هایی در برنامه های آموزشی برای اوتیسم گنجانده شود که به استقلال کودک در زندگی روزمره کمک کرده و او را توانمند کند. این مهارت‌ها از مهارت‌های حرکتی گرفته تا مهارت‌های ارتباطی را شامل می‌شود.
