رشد فرهنگ نیکوکاری برای هر جامعه‌ای ضروری است. نیکوکاری در جامعه قدیم رواج زیادی داشت. در جوامعی که تعداد جمعیت کمتر بود و مردم از احوال همدیگر بیشتر باخبر بودند، امکان نیکوکاری راحت‌تر میسر می‌شد. از دلایل آن می‌توان به افزایش روحیه همدلی، شناخت بیشتر اعضای جامعه، فراغت بیشتر و مشغله کمتر و روحیه جمع‌گرای جامعه سنتی اشاره کرد.
راهکارهای رشد فرهنگ نیکوکاری
با پیچیده‌تر شدن ساختارهای زندگی، مشغله فراوان افراد، افزایش جمعیت و کاهش همدلی که در نتیجه غریبگی اجتماعی رخ داده است، رشد فرهنگ نیکوکاری نیز نسبت به گذشته کاهش یافته است. یک مثال ساده، میزان آشنایی ما با همسایگان‌مان است. وقتی از بسیاری از افراد پرسیده می‌شود که آیا همسایه خود را می‌شناسند، به‌ویژه افراد شاغل و کسانی که در برج‌ها و مجتمع‌های بزرگ زندگی می‌کنند، پاسخ اغلب آن‌ها منفی است. در چنین شرایطی، اگر همسایه‌ای نیاز به کمک داشته باشد یا از بیماری رنج ببرد، شاید هرگز متوجه نشویم.
در همین حال، با افزایش شیوع اتیسم و سایر اختلالات رشدی، ضرورت بازگشت به ارزش‌های انسانی مانند همدلی، توجه به اطرافیان و مشارکت اجتماعی بیش از پیش احساس می‌شود؛ چرا که بسیاری از خانواده‌های درگیر با اتیسم در دل همین شهرهای شلوغ زندگی می‌کنند، بی‌آنکه جامعه پیرامون از نیازهای واقعی آنان آگاه باشد.
اهمیت نیکوکاری در جامعه
نیکوکاری از جنبه‌های مختلفی برای جامعه ضروری است. در درجه اول و از بعد فردی، حس خوب نیکوکاری است که در فرد ایجاد شده و باعث می‌شود علاقه بیشتری به خود و اطرافیان خود داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که افراد نیکوکار، اعتماد به نفس بیشتری داشته، کمتر از افسردگی رنج می‌برند و در مجموع از زندگی خود راضی‌تر هستند. این عامل در سلامت جسمانی فرد هم بروز پیدا می‌کند.
از بعد اجتماعی، رشد فرهنگ نیکوکاری در جامعه می‌تواند همبستگی اجتماعی را بین شهروندان تقویت کند. جامعه‌ای که همبستگی بالایی داشته باشد، در برابر مصائب مختلف همچون بلایای طبیعی، جنگ و فشارهای اجتماعی و اقتصادی، تاب‌آوری بیشتری خواهد داشت. علت آن هم کاهش روحیه خودخواهانه و افزایش روحیه دگرخواهانه است که طی آن فرد منافع دیگران را هم در محاسبات عملکرد خود مدنظر قرار داده و فقط به منافع خودش فکر نمی‌کند. این دیدگاه ریشه در فلسفه نیکوکاری دارد که نیکوکاری را نه تنها یک وظیفه فردی، بلکه ضرورتی اجتماعی برای ایجاد جامعه‌ای پایدار و انسانی می‌داند.
شناسایی نیازهای اجتماعی و اقدام‌های مناسب
نیکوکاری در خلاء رخ نمی‌دهد. برای رشد فرهنگ نیکوکاری در جامعه نیاز است تا نیازهای اجتماعی در ابتدا شناخته شود و اقدام مناسب با آن صورت گیرد. در صورتی که در یک جامعه، آموزش کودکان مسئله بوده و تعداد کودکان بازمانده از تحصیل رو به افزایش باشد، ضرورت دارد که نهادها و افراد حقیقی و حقوقی علاوه بر اقدامات اجرایی و سیاستگذاری در این زمینه، شرایط کمک نیکوکارانه را هم در این حوزه مدنظر قرار دهند.
مثلاً می‌توان در نمونه‌ای دیگر به بیماری‌ها یا اختلالاتی اشاره کرد که همواره در کشور رو به افزایش هستند. اختلال طیف اوتیسم یکی از انواع اختلالات عصب‌رشدی است که سیری صعودی در جهان و ایران را طی می‌کند. طبق آخرین آمارها شیوع اوتیسم در کشور شامل یک نفر از هر ۱۰۰ تولد است که می‌تواند زنگ خطری برای برنامه‌ریزی و تدوین استراتژی مواجهه با این اختلال باشد.
نقش آموزش در ترویج نیکوکاری
آموزش برای رشد فرهنگ نیکوکاری به صور مختلفی صورت می‌گیرد. این آموزش می‌تواند در بنیان خانواده، مدارس و یا رسانه‌ها صورت گیرد که در ادامه به هرکدام خواهیم پرداخت.
استفاده از رسانه‌ها برای ترویج نیکوکاری
یکی از کانال‌های رشد فرهنگ نیکوکاری در هر جامعه رسانه است. امروزه شهروندان با انواع رسانه‌ها بمباران می‌شوند. حضور در شبکه‌های اجتماعی افزایش یافته و رسانه‌های دیداری و شنیداری هرکدام برای کسب مخاطب بیشتر در تلاشند. مهم است که رسانه‌های مختلف پرداختن به امر مهم نیکوکاری را در مسئولیت اجتماعی خود بگنجانند و از طریق افراد مطرح و اثرگذار در حوزه‌های مختلف ورزشی، هنری و ادبی شهروندان را به نیکوکاری دعوت کنند.
مطلب پیشنهادی: راهکارهای ترویج مشارکت اجتماعی در کودکان اوتیسم
ترویج نیکوکاری در خانواده و مدارس
یکی از اقدامات اثرگذار در رشد فرهنگ نیکوکاری در هر جامعه، آموزش است. در صورتی که کودکان از سنین پایین در خانه و خانواده و مدرسه با فرهنگ نیکوکاری آشنا شوند، همدلی نیز در جامعه تقویت خواهد شد. اولین پایگاه در این حوزه خانواده است. والدین نیکوکار، فرهنگ نیکوکاری را به کودکان خود آموزش می‌دهند. محیط آموزشی‌ای که در آن بجای رقابت و برنده شدن، بر ارزش انسانی و مراقبت از همدیگر تاکید شود، فرهنگی در دل جامعه بسط می‌یابد که در آن افراد بیشتر حواسشان به همدیگر خواهد بود. آموزش نیکوکاری تنها نباید به صورت شعار و در کتب درسی کودکان جای بگیرد، آموزش می‌تواند در دل رفتار والدین و تجربه‌های کودکان از مواجهه با افراد نیازمند صورت گیرد که البته اثرگذاری بیشتری هم خواهد داشت.
استفاده از فناوری برای تسهیل نیکوکاری
تکنولوژی روز در ابعاد مختلف زندگی ما جا خوش کرده است. تلاش برای رشد فرهنگ نیکوکاری هم می‌تواند با فناوری نوین صورت گیرد. مثلاً اپلیکیشن‌هایی برای انجام امور خیریه یا استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای ترویج نیکوکاری. بیلبوردهای دیجیتال در سطح شهر و مراکز عمومی توجه زیادی را به خود جلب می‌کنند و رسانه‌ای اثرگذار برای ترویج فرهنگ نیکوکاری محسوب می‌شوند. حتی برخی از بازی‌های رایانه‌ای مطرح نیز فرهنگ نیکوکاری را در دل خود به صورت غیرشعاری و در قالب بازی به کودکان آموزش می‌دهند که اثرگذاری بسیار بیشتری نسبت به اقدامات شعاری دارد. همچنین با توجه به آمار اتیسم در ایران، استفاده از فناوری می‌تواند در آموزش، حمایت و ترویج کمک‌های مالی و خدماتی به کودکان اوتیسم نقش مهمی ایفا کند و فرصت‌های برابر برای رشد و یادگیری آن‌ها فراهم سازد.
