نقش رفتاردرمانی در توانمندسازی کودکان اوتیسم یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مداخله در درمان این اختلال است. کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم اغلب با چالش‌هایی مانند مشکلات در ارتباط چشمی، مهارت‌های اجتماعی ضعیف، واکنش‌های غیرمعمول به محرک‌های محیطی و دشواری در بیان احساسات مواجه هستند. رفتاردرمانی به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی، با هدف بهبود رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای ناسازگار، نقشی کلیدی در رشد این کودکان ایفا می‌کند.
نقش رفتاردرمانی در توانمندسازی کودکان اوتیسم
تکنیک رفتاردرمانی یک واژه کلی و گسترده برای طیف وسیعی از تکنیک‌های درمانی است، که مشکلات رفتاری و ناسازگاری‌ها را هدف قرار می‌دهد. به بیان دیگر ما در رفتاردرمانی به دنبال آن هستیم، که رفتارهای ناسازگار و غلط را حذف کنیم، و به‌جای آن رفتارهای مطلوب را جایگزین نماییم. روشی برای درمان این کودکان است، که شامل بررسی دقیق رفتار فعلی و کار بر روی برخی از رفتارهایی است، که باید تغییر کنند. درمانگران با این روش، رفتارهای منفی کودکان را کاهش می‌دهند، و بر رفتارهای مثبت آنها می‌افزایند. باید بدانید که، نقش رفتاردرمانی در توانمندسازی کودکان اوتیسم اثبات شد. معمولاً بهترین روش برای توسعه مهارت‌های اجتماعی کودک اوتیسم و کاهش مشکلات رفتاری او است.
این نوع درمان برای درمان اختلالات سلامت روان استفاده می‌شود و بر اساس اصول رفتاری است که رفتار خوب را تشویق می‌کند و از رفتار ناخواسته در کودکان خردسال جلوگیری می‌کند. این درمان‌ها از تقویت مثبت مانند پاداش و تأیید برای رفتار خوب و پیامدهایی مانند وقفه برای رفتار منفی استفاده می‌کنند. برای انجام این کار، مراقبان رفتارها را مشاهده می‌کنند و به طور فعال آنهایی را که نیاز به تغییر دارند هدف قرار می‌دهند. در کودکان ASD، درمان‌های رفتاری می‌توانند به تغییر رفتارهای ظاهری و تغییر این رفتارها برای بهبود عملکرد اجتماعی، کسب زبان، یادگیری خواندن احساسات، گرفتن ژست‌های اجتماعی یا کمک به درک دادن و گرفتن روابط اجتماعی کمک کنند.
رفتاردرمانی برای اوتیسم چقدر مؤثر است؟
تحقیقات نشان می‌دهد، که درمان‌های رفتاری به ویژه روش‌هایی مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، از اثربخش‌ترین شیوه‌ها برای بهبود علائم اوتیسم هستند. اگرچه هیچ روش درمانی واحدی برای همه کودکان وجود ندارد، اما تجربه نشان داده است که بسیاری از کودکان با درمان‌های رفتاری منظم و طولانی‌مدت پیشرفت‌های چشمگیری در تعاملات اجتماعی، زبان و کنترل احساسات داشته‌اند.
نمونه‌هایی از رفتاردرمانی عبارت‌اند از:
• تحلیل رفتار کاربردی
• شناختی رفتاری
• مداخله توسعه روابط
• کلامی
• رابطه‌ای تفاوت‌های رشدی و فردی
یافتن درمان مناسب برای کودک شما نیاز به برنامه‌ریزی منطقی، انعطاف‌پذیری، نظارت و انجام تنظیمات درمانی بر اساس تشخیص کودک شما دارد. اگرچه هیچ تضمینی وجود ندارد که این درمان‌ها چقدر به کودک کمک می‌کند، اما ثابت شده است که رفتاردرمانی مستمر به رشد مهارت‌ها کمک می‌کند.
یک کودک اوتیسم چقدر به رفتاردرمانی نیاز دارد؟
هیچ جدول زمانی خاصی برای رفتاردرمانی در کودکان اوتیسم وجود ندارد. اکثر کودکان اوتیسم از درمان تحلیل رفتار کاربردی فشرده و طولانی مدت بهره می‌برند. این مستلزم ۲۵ تا ۴۰ ساعت درمان در هفته برای حداقل ۱ تا ۳ سال است. کلید موفقیت درمان ABA، ثبات و تعهد طولانی مدت است. مداخله زودهنگام همچنین می‌تواند در مورد مدت و شدت درمانی که ممکن است کودک شما به آن نیاز داشته باشد، تفاوت ایجاد کند. هرچه زودتر درمان را شروع کنید، نتایج بهتری خواهید داشت.
چگونه کار می‌کند؟
اولین قدم برای دریافت بهترین نوع رفتاردرمانی برای فرزندتان، ارزیابی اوست. این زمانی است که یک درمانگر نقاط قوت و ضعف کودک شما را مشخص می‌کند و در مورد بزرگ‌ترین چالش‌های کودک شما تحقیق می‌کند. از اینجا، درمانگر برنامه‌ای سفارشی برای درمان کودک شما ایجاد می‌کند تا نیازهای خاص او را برطرف کند. آنها همچنین اهدافی را تعیین می‌کنند که فرزند شما باید برای کاهش رفتارهای مشکل ساز و بهبود مهارت‌های خاص به آنها برسد.
همچنین درمانگر برای سایر افرادی که با فرزند شما تعامل دارند، استراتژی انتخاب می‌کند و مطمئن می‌شود که همه با هم هماهنگ هستند. باید رفتاردرمانی به درمان خارج از منزل با والدین و مراقبان ادامه داده و رفتارهای مطلوب را تقویت کند. در نهایت، کودک شما باید تحت ارزیابی‌های مکرر قرار گیرد تا مناطقی از رفتار کودک را که نیاز به کار بیشتری دارند مشخص کند و برای اطمینان از نتایج مثبت، تنظیمات مناسب را در درمان انجام دهد.
مطلب پیشنهادی: نقش خانواده در توانمندسازی کودکان اوتیسم; راهکارها و تجربیات خانواده ها
تکنیک‌های رفتاردرمانی در توانمندسازی کودکان اوتیسم
۱. تقویت مثبت و منفی
در این تکنیک، پس از انجام رفتار مطلوب، کودک بلافاصله با یک پاداش (مانند خوراکی یا تحسین کلامی) تقویت می‌شود. به این ترتیب انگیزه او برای تکرار رفتار افزایش می‌یابد. در مقابل، در تقویت منفی، با حذف یک عامل ناخوشایند پس از بروز رفتار مناسب، حس رضایت بیشتری برای کودک ایجاد می‌شود.
۲. تعمیم رفتار
یادگیری یک رفتار در محیط درمان کافی نیست؛ کودک باید بتواند آن رفتار را در خانه، مدرسه و سایر محیط‌ها نیز اجرا کند. تکنیک تعمیم رفتار باعث می‌شود آموزش‌های داده‌شده به دنیای واقعی کودک انتقال پیدا کنند و ماندگار شوند.
۳. اقتصاد ژتونی
در این روش، کودک در ازای انجام رفتار مطلوب، امتیازهایی مانند ستاره یا ژتون دریافت می‌کند. با جمع‌آوری تعداد مشخصی از این ژتون‌ها، کودک می‌تواند جایزه‌ای از پیش تعیین‌شده دریافت کند. این تکنیک در افزایش انگیزه و استمرار رفتار بسیار مؤثر است.
۴. محو کردن محرک‌ها
پاسخ‌های تقلیدی و کلیشه‌ای کودک به‌تدریج اصلاح شده و جای خود را به پاسخ‌های طبیعی‌تر می‌دهند. برای مثال، اگر کودکی به‌جای پاسخ به سوال “حالت چطوره؟” فقط سوال را تکرار می‌کند، درمانگر با استفاده از نشانه‌های شنیداری یا بصری به او کمک می‌کند تا پاسخ مناسب را یاد بگیرد و به‌تدریج الگوی رفتاری مطلوب را تثبیت کند.
مطلب پیشنهادی: توانمندسازی کودکان اوتیسم از طریق تعاملات اجتماعی
نتیجه‌گیری
برای درمان کودک اوتیسم صبور باشید و برای ایجاد تغییرات مثبت هرچند کوچک در زمینه ارتباط و کلام ارزش قائل باشید؛ چراکه این تغییرات اغلب با ممارست بسیار درمانگر به دست می‌آیند و برای پایدار ماندن به مشارکت والدین نیاز دارند. دوست اتیسم، موسسه‌ی خیریه برای حمایت از کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم. با ارائه اطلاعات، منابع و خدمات حمایتی، به والدین و کودکان کمک می‌کنیم تا با چالش‌های اوتیسم بهتر مقابله کنند.
