نقش خانواده در توانمندسازی کودکان اوتیسم; تجربه داشتن کودک اوتیسم، با تمام چالشهای خود، فرصتی برای یادگیری، رشد و کشف تواناییها و استعدادهای خاص است که شاید در هیچ شرایط دیگری بوجود نیاید. نقش خانواده در توانمندسازی کودکان اوتیسم که با عشقی بیپایان، صبر و پشتکار به پرورش این کودکان میپردازند، در توسعه و توانمندسازی آنها حیاتی است.
نقش خانواده در توانمندسازی کودکان اوتیسم
آموزش و مداخله زودهنگام
-
تحلیل رفتار کاربردی (ABA):
یکی از مؤثرترین روشهای آموزشی برای کودکان اوتیسم، تحلیل رفتار کاربردی است که با استفاده از تقویت مثبت به کودکان کمک میکند مهارتهای جدیدی بیاموزند.
-
گفتاردرمانی و کاردرمانی:
گفتاردرمانی به بهبود مهارتهای ارتباطی و زبانی کمک میکند، درحالیکه کاردرمانی به توسعه مهارتهای حرکتی و عملی میپردازد.
-
ایجاد ساختار و روتین ثابت
داشتن یک برنامه روزانه ساختارمند میتواند به کودک اوتیسم کمک کند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد و از سردرگمی جلوگیری شود.
-
استفاده از تقویمهای تصویری:
تقویمهای تصویری یا نمودارهای تصویری میتوانند به کودکان کمک کنند تا برنامههای روزانه را بهتر درک کنند و به آنها عمل کنند.
تشویق به تعاملات اجتماعی
- فعالیتهای گروهی: مشارکت در فعالیتهای گروهی مانند کلاسهای هنری، ورزشی و گردشهای دستهجمعی میتواند کمک کند تا مهارتهای اجتماعی کودک بهبود یابد.
- بازیهای مشارکتی: بازیهای ساده و مشارکتی که نیازمند همکاری با دیگران هستند، میتوانند به تقویت مهارتهای اجتماعی و تعاملات کودک کمک کنند.
- آموزش و آگاهی خانواده: خانوادهها باید خود را با اوتیسم و روشهای مختلف مدیریت و آموزش آن آشنا کنند تا بتوانند بهترین حمایت را از کودک خود داشته باشند.
- گروههای حمایتی: شرکت در گروههای حمایتی و ارتباط با خانوادههای دیگر که تجربههای مشابهی دارند، میتواند موثر باشد.
توانمندسازی کودکان اوتیسم به چه معنا است؟
توانمندسازی کودکان دارای اختلال اوتیسم به معنای فراهمکردن فرصتها و ابزارهایی است که به این کودکان کمک کند تا مهارتهای موردنیاز برای زندگی مستقلتر و موفقتر در جامعه را یاد بگیرند. این کار شامل توسعه تواناییها، افزایش اعتمادبهنفس و بهبود کیفیت زندگی آنها میشود. در ادامه، اجزای اصلی توانمندسازی کودکان اوتیسم را توضیح میدهیم:
-
توسعه مهارتهای اجتماعی
برقراری ارتباط: کمک به کودکان در یادگیری نحوه برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، از جمله مهارتهای گفتاری و غیرگفتاری.
تعاملات اجتماعی: تقویت مهارتهای ارتباطی و تعاملات اجتماعی از طریق فعالیتهای گروهی و بازیهای اجتماعی.
-
آموزش مهارتهای زندگی
مهارتهای روزمره: آموزش کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن، مسواکزدن و پختوپز که به استقلال آنها کمک میکند.
مدیریت زمان: آموزش نحوه مدیریت وقت و سازماندهی فعالیتهای روزانه.
-
تقویت مهارتهای اکادمیک
آموزشهای تخصصی: استفاده از روشهای آموزشی مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA) برای افزایش تواناییهای تحصیلی و شناختی.
توسعه مهارتهای شناختی: تقویت مهارتهای حل مسئله و تفکر انتقادی.
-
حمایت عاطفی و روانی
افزایش اعتمادبهنفس: تشویق کودکان و فراهمکردن محیطی امن و حمایتی برای رشد عاطفی آنها.
مدیریت استرس: آموزش تکنیکهای آرامسازی و مدیریت احساسات.
-
شناسایی و تقویت علایق خاص
پشتیبانی از علایق: کمک به کودکان برای شناسایی و رشد در زمینه علایق خاص که میتواند به آنها انگیزه و لذت بیشتری بخشد.
-
مشارکت خانواده و جامعه
حمایت از خانوادهها: آموزش خانوادهها برای درک بهتر اوتیسم و راهکارهای مؤثر در مدیریت رفتار و آموزش کودکان.
توانمندسازی جامعه: ایجاد محیطی پذیرا و تسهیل دسترسی به منابع آموزشی و حمایتی در جامعه.
تجربیات چالشها و دشواریهای خانوادهای کودکان اوتیسم
-
گفتگو و ارتباطات:
بسیاری از کودکان دارای اوتیسم در برقراری ارتباطات کلامی و غیرکلامی مشکلاتی دارند. این مسئله میتواند منجر به تأخیر در زبان، استفاده از ژستها بهجای کلمات، یا عدم درک زبان بدن و نشانههای اجتماعی دیگران شود.
-
رفتارهای خاص:
رفتارهای تکراری، علایق محدود و نیاز به روتین ثابت از ویژگیهای رایج اوتیسم است. تغییرات در برنامه روزانه یا محیط ممکن است منجر به اضطراب و استرس شود.
-
تعاملات اجتماعی:
کودکان دارای اوتیسم ممکن است در برقراری و حفظ روابط اجتماعی چالشهایی داشته باشند. این مسئله میتواند منجر به احساس انزوا در خانواده و کودک شود.
راهبردها، راهکارها و نقش خانواده در توانمندسازی کودکان اوتیسم
-
آموزش و درمان تخصصی:
شرکت در برنامههای آموزشی و درمانی ویژه (نظیر تحلیل رفتار کاربردی (ABA)) میتواند به توسعه مهارتهای اجتماعی و ارتباطی کودک کمک کند.
-
پشتیبانی از خانواده:
بهرهگیری از گروههای پشتیبان، مشاوره خانواده و تبادل تجربیات با خانوادههای دیگر میتواند به کاهش احساس انزوا و بهبود روحیه خانواده کمک کند.
-
تنظیم محیط:
ایجاد محیطی پایدار و ساختاریافته میتواند به کودک کمک کند احساس امنیت بیشتری داشته باشد و راحتتر بتواند رفتارهای خود را مدیریت کند.
کمک به حفظ روحیه مادران و مراقبین کودکان اوتیسم
پیش از اینکه والدین یا مراقبین بخواهند به کودک خود کمک کنند و برای توانمندسازی او اقدام کنند، باید خود به درک و آگاهی کافی و آمادگی ذهنی رسیده باشند. این آگاهی فرآیندی زمانبر بوده و به گفته بسیاری از والدین کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم، با بزرگ شدن و رشد کودک، آنها نیز بزرگ شده و به آدمهای بالغتری تبدیل میشوند. در ادامه به مراحل آگاهیبخشی و دورههایی که والدین به چالش برخواهند خورد میپردازیم:
-
دریافت تشخیص
پس از دریافت تشخیص اوتیسم، بسیاری از والدین دورهای را در انکار و ناباوری یا تجزیهوتحلیل علت ایجاد اوتیسم در کودک میپردازند. در این دوره یک عامل بسیار مهم نینداختن تقصیر به گردن همدیگر و یا به گردن خود است. ممکن است مادر بگوید، بخاطر وجود فردی با اختلال در خانواده پدر، او مقصر است یا مادر خود را بخاطر رعایت نکردن برخی نکات موقع بارداری سرزنش کند. در این لحظه این اقدام کمکی نمیکند. اختلال اوتیسم در دوران بارداری قابل تشخیص نیست و عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند.
پس از اینکه والدین متوجه تفاوتهای فرزند خود شدند و به پزشک مراجعه کردند و بعد از دریافت تشخیص، اولین گام مطالعه دقیق درباره این اختلال است. نباید بدون آگاهی و با تکیه بر باورهای عامه و افسانهها به سراغ این اختلال رفت. ضرورت دارد تا از مشاورین متخصص و منابع علمی معتبر اطلاعات را بدست آورید. توانمندسازی کودکان اوتیسم نیاز به آن دارد تا خانواده همگی مشارکت کنند و بسیاری از تمرینها را در محیطهای واقعی مثل پارک، رستوران و مهمانیهای خانوادگی باهم با کودک انجام دهند. برای همین مشارکت و آگاهی همه در این امر نقش بسزایی دارد.
-
درمان کودک اوتیسم
والدین در فرآیند مداخلات درمانی برای کودک اوتیسم باید از یک تیم درمانی همچون پزشک اطفال، روانشناس، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر و رفتاردرمانگر کمک بگیرند. در این راستا مهم است که همه باهم همکاری داشته باشند و آرامش خود را حفظ کنند. ایجاد یک برنامه درمانی به والدین کمک خواهد کرد تا به صورت دقیق و حسابشده به نیازهای کودک خود بپردازند. خانواده در توانمندسازی کودکان اوتیسم نقش بسزایی دارد، اما پیش از آن باید خود اعضای خانواده با اوتیسم آشنا شده و با آگاهی با آن مواجه شوند. آگاهسازی سایر اعضای خانواده مثل خواهران و برادران در کمک به مراقبین نقش بسیار مهمی دارد.
همچنین باید این اطلاعرسانی به درستی به مادربزرگ، پدربزرگ، خاله و عمو و دیگر بستگان نزدیک هم انجام شود تا همگی به توانمندسازی کودکان اوتیسم کمک کنند. یکی از شیوههای دیگری که خانواده میتوانند بر چالشها غلبه کنند، ایجاد گروههای دفاع از اوتیسم است. خانوادهها با شکلدهی به گروههایی که هدفشان توانمندسازی خودشان است میتوانند دست همدیگر را گرفته و ضمن انجام اقدامات آگاهیبخش، هوای همدیگر را هم داشته باشند.
مراکز خیریه و مراکز کمک به کودکان اوتیسم نیز از جمله فضاهایی هستند که ضمن ارائه خدمات به والدین دارای کودک اوتیسم و خود کودکان، امکان آگاهیبخشی در این زمینه را هم فراهم میکنند. بسیاری از این مراکز با توانمندسازی خانواده و مراقبین، به توانمندسازی کودکان هم کمک کرده و فرصتهای رشد و پرورش خانواده و کودک اوتیسم را فراهم میکنند.
نتیجهگیری
توانمندسازی کودکان اوتیسم به معنای بهبود کیفیت زندگی و فراهمکردن مهارتهای لازم برای استقلال و موفقیت در جامعه است. این فرایند نیازمند همکاری نزدیک بین خانواده، معلمین و متخصصین است تا بهترین نتایج برای کودک به دست آید. دوست اتیسم، موسسهی خیریه برای حمایت از کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم. با ارائه اطلاعات، منابع و خدمات حمایتی، به والدین و کودکان کمک میکنیم تا با چالشهای اوتیسم بهتر مقابله کنند.