قدیمی ترین خیریه; نیکی به دیگران و انجام کار خیر، به اندازۀ عمر انسان قدمت دارد. اگر نگوییم همۀ مردم، دست‌کم بسیاری از مردم دوست دارند به دیگران کمک کنند و باری از روی دوش نیازمندان بردارند. از این رو شاید نتوان تاریخی برای بروز حس نوع‌دوستی آدمیان مشخص کرد.
مطلب پیشنهادی: خیریه چیست ; موسسات به چه فعالیت هایی می پردازند؟
قدیمی ترین خیریه ایران کدام است؟
مؤسسه خیریه تبریز اولین مؤسسه خیریه رسمی ایران بود، که در ۲۱ محرم سال ۱۳۳۵ هجری قمری (۲۵ آبان سال ۱۲۹۵ هجری شمسی)، در شهر تبریز، پایه‌گذاری شد. ۱۵ نفر از خیران خوش‌آوازه اهل تبریز، این مؤسسه را تأسیس کردند. مدارک باقیمانده از آن زمان، که در آرشیو گنجینه اسناد ملی نگهداری می‌شود نیز، تأیید می‌کند که، این گروه ۱۵ نفره تأسیس‌کنندگان خیریه تبریز هستند.
این مؤسسه در آن دوران، به‌ویژه در فقرزدایی و درمان بیماران روانی، نقش بسیار مهمی ایفا کرد. چنانچه دامنه تأثیرات آن، همچنان در شهر تبریز قابل‌مشاهده است. از آن جمله، می‌توان به تأسیس مرکز نگهداری بیماران روانی، و پرورشگاه تبریز اشاره کرد، که هر یک از آن‌ها به نوبه خود، برای نخستین‌بار در ایران، شکل گرفتند.
همچنین مؤسسه اقدام به ساخت تعدادی مدارس ویژه نمود، که در آن حمایت از کودکان مستعد نیازمند، سرپرست و نیازمند تحت آموزش قرار گرفته، و هم‌زمان به نیازهای غذایی، پوشاک، تحصیلی و رفاهی آن‌ها، و خانواده‌‌هایشان نیز رسیدگی به عمل می‌آمد.
از جمله اقدامات مهم دیگری که مؤسسه انجام داد، ورود به مقوله مبارزه با تکدی‌گری در شهر تبریز بود.
در سال ۱۳۱۷، مؤسسه با جلب همکاری بلادیه تبریز، و شهربانی این شهر، به جمع‌آوری متکدیان شهر پرداخت، و آن‌ها را در یک اردوگاه ویژه اسکان داد. سپس با بررسی موردی متکدیان، نسبت به تأمین نیازهای آن‌ها اقدام کرد، و پس از یک دوره فشرده آموزش کسب‌وکار، و پرداخت سرمایه لازم به‌صورت قرض‌الحسنه، زمینه ورود آن‌ها را به اجتماع فراهم ساخت، و جهت تضمین فعالیت با آن‌ها، به شراکت پرداخت، تا از محل سود فعالیت، بدهی مددجویان به مؤسسه بازپرداخت شود. دامنه و تأثیر این فعالیت، به نحوی بود که امروزه تبریز را، شهر بدون گدا می‌دانند.
همچنین با احداث و اجاره چندین باب دکان، مسافرخانه، کارگاه‌های فنی زمینه اشتغال پایدار، و درآمدزایی اقشار محروم جامعه را، فراهم ساخت. از دیگر خدمات مؤسسه، در طول فعالیت بیش از صدساله آن، احداث قنات، تعمیر و لایروبی قنات‌های قدیمی بود، که عملیات اجرایی آن در نیمه دوم دهه بیست آغاز شد، و کمک شایانی به تأمین آب خانوارهای تبریزی، به‌ویژه در مناطق محروم، و کشاورزی این شهر، نمود.
مؤسسه همچنین با تغییر اولویت‌های اجتماعی، زیرساخت‌ها و برخی از فضاهای غیرکاربردی، خود را به مراکز خدمات اجتماعی عمومی، واگذار نمود.
از جمله بیمارستان روانپزشکی را، در اختیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز قرارداد، تا جهت نگهداری و ارائه خدمات درمانی، به بیماران ریوی مورداستفاده قرار بگیرد. همچنین با واگذاری محل احداث ساختمان شیرخورشید (هلال‌احمر)، آن‌جا را برای ساخت درمانگاه اهدا نمود، و با تجهیز آن به بخش رادیولوژی، خدمات عکس‌برداری از بیماران بی‌بضاعت را، به‌صورت رایگان ارائه نمود.
واگذاری زمین، جهت ساخت کلانتری در سال ۱۳۵۱، و واگذاری مرکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست، به سازمان بهزیستی استان در سال ۱۳۵۹، از دیگر اقدامات مؤسسه در این زمینه است.
خیریۀ تبریز در گذر زمان
مراکزی که خیریه تبریز، به‌عنوان قدیمی ترین خیریه ایران، در بیش از یک قرن راه‌اندازی کرد، تغییرات بسیاری کردند. در گذر از همه این سال‌ها، بعضی هنوز فعال هستند، بعضی به سازمان‌های دیگر سپرده شدند، و بعضی هم دیگر فعالیتی ندارند. در سال ۱۳۵۹، پس از تشکیل سازمان بهزیستی، ساختمان پرورشگاه خیریه تبریز، با هماهنگی شورای بهزیستی استان آذربایجان شرقی، و با اجاره‌بهایی اندک، در اختیار سازمان بهزیستی استان قرار گرفت.
محل نگهداری بیماران روانی، یکی از مهم‌ترین مراکزی بود که، این خیریه در نخستین سال‌های فعالیت خود، تأسیس کرد. این ساختمان، پس از دهه‌ها فعالیت، در حال حاضر با شرایط خاص، به دانشگاه علوم پزشکی تبریز سپرده شد، تا محلی برای درمان بیماران ریوی باشد.
به‌عنوان قدیمی ترین خیریه ایران، خیریه تبریز نهادی ارزشمند، و تأثیرگذار بود.
مجموعه‌ای از افراد خیر، در این مرکز گرد هم آمدند، و کارهای ارزشمندشان، سرنوشت بسیاری از مردم را، به بهترین شکل تغییر داد. در این مسیر نه فقط مردم، که شهر تبریز هم رشد کرد، و به یکی از آبادترین شهرهای ایران، تبدیل شد. چنین تاریخچه‌ای نشان از تأثیرگذاری خیریه‌ها، و قدرت آن‌ها در بهبود جامعه دارد.
مطلب پیشنهادی: مسئولیت اجتماعی افراد در جامعه چیست؟
سخن پایانی
مؤسسات خیریه، نقش بسیار مهمی در کاهش ناهنجاری‌ها، و معضلات اجتماعی دارند، و سعی می‌کنند تا عدالت اجتماعی را، در ابعاد گوناگون، در سطح جامعه اجرایی کنند. وجود خیریه‌ها، سبب می‌شود تا فرصت‌های تحصیلی، شغلی و اجتماعی، به‌صورت یکسان و برابر، در اختیار همه افراد قرار بگیرد.
