وظایف موسسات خیریه چیست؟ انجام اعمال خیریه و نیکوکاری در فرهنگ ایران، قدمتی دیرینه دارد. خیریه به اعمال نیک و عام‌المنفعه اطلاق می‌شود که در جهت ایجاد تغییر مثبت در جامعه و کمک به نیازمندان انجام می‌شوند. نیکوکاری و بشردوستی به‌عنوان یک خصلت فطری و خدادادی در وجود انسان‌ها وجود دارد که با سیر تکاملی انسان‌ها به رشد و شکوفایی رسیده است. مؤسسه خیریه اوتیسم نقش مهمی در انجام امور خیر به‌صورت سازماندهی شده ایفا می‌کند.
وظایف موسسات خیریه
مؤسسات خیریه در ایران، نهادی غیرانتفاعی و عام‌المنفعه‌اند که با مجوز رسمی از سازمان بهزیستی و مطابق قوانین و مقررات مصوب، به خدمت‌رسانی در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و امدادی می‌پردازند. این مؤسسات وظایف مکمل ونقش راهبردی در تقویت حمایت‌های دولت ایفا کرده و زمینه‌ساز مشارکت مردمی در تحقق مسئولیتهای اجتماعی، کاهش تصدی‌گری دولت، و ارتقا رفاه عمومی هستند. بر اساس آیین‌نامه مؤسسات خیریه، این نهادها موظف‌اند ضمن تدوین اساس‌نامه مطابق مقررات سازمان بهزیستی، نسبت به جمع‌آوری و توزیع کمک‌های نقدی و غیرنقدی در حوزه‌های حمایت از زنان بی‌سرپرست، کودکان بی‌پناه، معلولان و آسیب‌دیدگان اجتماعی اقدام نمایند.
آنان همچنین مکلف‌اند تسهیلات لازم جهت آموزش و توانمندسازی افراد تحت پوشش؛ اعم از دوره‌های حرفه‌ای، مشاوره‌های روان‌شناختی و خدمات مددکاری را فراهم آورند.از دیگر وظایف حیاتی این مؤسسات می‌توان به تنظیم و ارائه گزارش‌های مالی و اجرایی سالانه به مرجع نظارتی (سازمان بهزیستی)، نشر خلاصه‌ای از عملکرد برای افزایش شفافیت عمومی، و فراهم‌ساختن دسترسی بازرسین به اسناد اشاره نمود. در کنار آن، مشارکت در برنامه‌ها و پروژه‌های دولتی یا عمومی، انتشار نشریه، برگزاری همایش‌ها و تظاهرات خیرخواهانه، و ارائه نظرات کارشناسی در سطح شهرستان، استان یا ملی نیز از تکالیف مشخص قانونی این مؤسسات به شمار می‌آیند. در ایران، مؤسسات خیریه دارای وظایف و تعهدات قابل‌توجهی هستند که از طریق قوانین و آیین‌نامه‌های متعدد تعیین می‌شوند.
مؤسسه خیریه چیست؟
نوعی از کسب‌وکار است که معمولاً نهادی مردمی است و به طور غیرانتفاعی در جهت رسیدگی به مشکلات مختلف فعالیت می‌نماید. به‌طورکلی این نوع از کسب‌وکار به یک مؤسسه خیریه و یا یک بنیاد که ممکن است به شکل دولتی و یا خصوصی فعالیت نماید، اشاره می‌کند. به بیان دیگر می‌توان گفت مؤسسه‌های خیریه از جمله بنیادهایی هستند که وظیفه اصلی آنها کمک به مردم و انجام کارهای بشردوستانه است. این مؤسسات به دودسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند و به بسیاری از خانواده‌های نیازمند در زمینه‌های مختلف یاری می‌رسانند. همان‌طور که اشاره شد، این بنیادها به کمک و یاری هم‌وطنان و افراد نیازمند می‌پردازند. حیطه فعالیت و وظایف این مؤسسات گسترده است. اما برای راهنمایی و آگاهی بیشتر، به بررسی وظایف این کسب‌وکارها می‌پردازیم.
انواع خدمات و وظایف موسسات خیریه
۱. خدمات مستقیم اجتماعی – بهزیستی و حمایت از نیازمندان
-
-
-
- شناسایی و حمایت از خانوارهای نیازمند از سوی سازمان بهزیستی و واگذاری به مؤسسات خیریه غیر‌دولتی جهت ارائه خدمات مالی و غیرمالی (مواد ۱–۵ اشتغال بهزیستی).
- این شناسایی می‌تواند به‌صورت مستقیم یا از طریق ارتباط با سازمان‌های دولتی، خصوصی، مردم‌نهاد و غیره انجام شود. هدف از این مرحله تعیین اولویت‌ها و میزان کمک موردنیاز برای هر فرد یا گروه است.
- رعایت حفظ کرامت و محرمانگی اطلاعات مددجویان؛ حفظ پرونده‌های اجتماعی و همکاری با کارشناسان بهزیستی.
-
-
۲. جمع‌آوری و تخصیص منابع مالی و غیرمالی
-
-
-
- مسئولیت جمع‌آوری پول یا کمک‌های غیرنقدی؛ این مرحله شامل دریافت پول یا کمک‌های غیرنقدی از حمایت‌کنندگان است.
- شناسایی افراد یا گروه‌های نیازمند؛ این مرحله شامل بررسی وضعیت اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و درمانی افراد یا گروه‌هایی است که به کمک خیریه نیاز دارند.
- پرداخت کمک‌های نقدی و غیرنقدی مستمر و مقطعی باهدف حمایت از زنان، کودکان بی‌سرپرست، معلولان و آسیب‌دیدگان اجتماعی.
-
-
۳. فعالیت‌های آموزشی؛ توانمندسازی و خدمات حمایتی
برگزاری دوره‌های آموزشی، فنی حرفه‌ای، مشاوره و توان‌بخشی برای مددجویان، معلولان، بیماران، و افراد آسیب‌دیده یکی از وظایف مهم و اساسی موسسات خیریه است.
-
-
-
- ایجاد فرصت‌های اشتغال و خودکفایی برای معلولان و خانواده‌های تحت پوشش، از طریق ارائه وام، حمایت از کارآفرینی و طرح‌های اشتغالی.
- تأمین هزینه‌های تحصیلی؛ این مسئولیت شامل پرداخت شهریه، کمک‌هزینه، بورسیه، وام تحصیلی و … به افراد یا گروه‌هایی است که قادر به پرداخت آنها نیستند.
- ارائه آموزش‌های مشاوره‌ای؛ این شامل ارائه اطلاعات، راهنمایی و حمایت در مورد مسائل مربوط به تحصیل، شغل، آینده، روابط و غیره به افراد یا گروه‌هایی است که به دنبال تصمیم‌گیری بهتر و رشد شخصی خود هستند.
-
-
۴. فعالیت‌های فرهنگی، پژوهشی و تبلیغی
-
-
-
- این دسته از فعالیت‌های خیریه شامل انجام پژوهش‌های علمی و کاربردی در زمینه مسائل اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و آموزشی است که به رفع مشکلات و نیازهای اساسی جوامع کمک شایانی می‌کند.
- انتشار نشریه، گزارش‌ها و اطلاع‌رسانی عمومی پیرامون فعالیت‌ها، شفافیت منابع و جذب مشارکت مردمی.
- برگزاری تجمع‌ها و راهپیمایی‌های خیریه و همایش‌های آگاهی‌بخش در راستای اهداف مؤسس.
-
-
۵. فعالیت‌های عمرانی و حمایتی
-
-
-
- مؤسسات خیریه در ایران، علاوه بر ارائه خدمات حمایتی و آموزشی، در زمینه فعالیت‌های عمرانی نیز نقش و مسئولیت مؤثری ایفا می‌کنند.
- ارائه خدمات در بحران‌ها و بلایای طبیعی: در حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و سایر بحران‌ها، مؤسسات خیریه با بسیج منابع و امکانات، به ارائه خدمات فوری از جمله ساخت سرپناه موقت، توزیع اقلام ضروری و ارائه کمک‌های درمانی می‌پردازند.
- از وظایف بسیار مهم موسسات خیریه ساخت و تجهیز مدارس و مراکز آموزشی و فرهنگی باهدف ارتقای سطح علمی و فرهنگی است که شامل ایجاد فضاهای مناسب و مجهز برای آموزش و تحصیل افراد یا گروه‌های هدف است.
- همچنین تأسیس مراکز توان‌بخشی و درمانی ازدیگر مسئولیتهای مؤسسات خیریه است که برای حمایت از افراد دارای معلولیت و بیماران خاص اقدام به ساخت و تجهیز مراکز توان‌بخشی، فیزیوتراپی و درمانی می‌کنند.
-
-
۶. گزارش‌دهی، نظارت و شفافیت مالی
-
-
-
- تنظیم اساس‌نامه مطابق مقررات سازمان بهزیستی یا سازمان اوقاف و امور خیریه از وظایف بسیار مهم و تاثیرگذار موسسات خیریه است، به‌ویژه در مؤسسات خیریه بزرگ و نهادهای وقف
- ارسال گزارش عملکرد مالی و اجرایی سالانه ظرف دو ماه پس از پایان سال مالی به مراجع نظارتی و انتشار خلاصه آن برای اطلاع عموم
- رعایت قوانین مالیاتی و استفاده از سامانه‌های شفاف انتقال وجوه (ساتنا/پایا) جهت جلوگیری از فساد مالی و پول‌شویی
- قابلیت دسترسی بازرسین به اسناد و اطلاعات مؤسسه در محل دفتر و بر اساس قانون؛ جلوگیری از سوءاستفاده و فساد.
-
-
۷. همکاری با نهادهای دولتی و مردمی
-
-
-
- یکی از وظایف بسیار ضروری موسسات همکاری با سازمان‌های دولتی است مانند بهزیستی، وزارت کشور، وزارت ارشاد، نیروی انتظامی، وزارت بهداشت در شناسایی نیازمندان و برنامه‌ریزی خدمات
- ارائه خدمات امدادی اضطراری در زمان سیل، زلزله، حوادث غیرمترقبه، از جمله تأمین غذا، پوشاک، دارو و تجهیزات پزشکی
- ارائه مستشار و راهکار به مراجع دولتی در حوزه برنامه‌ریزی، نظارت بر خدمات اجتماعی و احیاناً مشارکت در پروژه‌های مشترک.
-
-
نقش خیریه در ارتقاء کیفیت زندگی اوتیسم
۱. تأمین هزینه خدمات درمانی و آموزشی
هزینه‌های سنگین گفتاردرمانی، کاردرمانی، رفتاردرمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی را خیریه ها می‌توانند برای خانواده‌های کم‌برخوردار تأمین کنند.
۲. راه‌اندازی و تجهیز مراکز تخصصی اوتیسم
نقش مهمی در تأسیس مراکز آموزشی، کارگاه‌های مهارت‌آموزی، اتاق‌های حسی، کلاس‌های ویژه و فضاهای بازی درمان‌محور دارند.
۳. افزایش آگاهی عمومی درباره اوتیسم
با برگزاری کمپین‌ها، کارگاه‌ها و تولید محتوای آموزشی، خیریه‌ها می‌توانند به کاهش باورهای غلط، تبعیض اجتماعی و انگ زدن به افراد اوتیسم کمک کنند.
۴. حمایت عاطفی و روانی از خانواده‌ها
با برگزاری جلسات مشاوره، گروه‌های همیار والدین و پشتیبانی عاطفی، از فشارهای روانی خانواده‌ها می‌کاهند.
۵. توانمندسازی و آماده‌سازی برای زندگی مستقل
باید بدانید که خیریه‌ها می‌توانند برنامه‌هایی برای آموزش مهارت‌های زندگی، اشتغال‌زایی و خودکفایی نوجوانان و بزرگسالان دارای اوتیسم اجرا کنند.
۶. ترویج فرهنگ مشارکت اجتماعی و داوطلبی
با جذب نیروهای داوطلب، خیریه‌ها بستری برای مشارکت مردم در کمک به جامعه اوتیسم فراهم می‌کنند و حس مسئولیت اجتماعی را گسترش می‌دهند.
آموزش کار خیر به کودکان، یکی از زیباترین و اثربخش‌ترین گام‌هایی است که والدین و مربیان می‌توانند برای ساختن آینده‌ای انسانی‌تر بردارند. وقتی کودکان از همان سنین پایین مفهوم کمک به دیگران، همدلی و مسئولیت اجتماعی را بیاموزند، در بزرگسالی به افرادی مهربان، مشارکت‌جو و مسئول تبدیل خواهند شد.
چرا باید کار خیر را به کودکان آموزش دهیم؟
۱. تقویت حس همدلی و نوع‌دوستی
کودکانی که درک می‌کنند دیگران نیز نیازها و احساساتی دارند، در روابطشان با دیگران مهربان‌تر، صبورتر و مسئول‌تر رفتار می‌کنند.
۲. افزایش عزت‌نفس و رضایت درونی
کودکان با کمک به دیگران احساس مفید بودن می‌کنند و این باعث رشد عزت‌نفس و اعتماد به نفس در آنها می‌شود.
۳. ایجاد عادت‌های مثبت رفتاری
نیکوکاری و یاری‌رسانی، مثل هر مهارت دیگری، نیاز به تمرین و تکرار دارد. با آموزش مداوم، این رفتار به یک سبک زندگی تبدیل می‌شود.
۴. آشنایی با مسئولیتهای اجتماعی
کودک یاد می‌گیرد که بخشی از جامعه است و وظیفه دارد نسبت به مشکلات اطرافش بی‌تفاوت نباشد.
راه‌های ساده برای آموزش کار خیر به کودکان
-
-
تشویق به اشتراک‌گذاری اسباب‌بازی یا خوراکی با دیگران
-
شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه خانوادگی (مثلاً بسته‌بندی کمک‌های غذایی)
-
هدیه دادن وسایل اضافه به کودکان نیازمند با انتخاب و مشارکت خود کودک
-
مطالعه کتاب‌های داستان درباره مهربانی، کمک و همدلی
-
ساخت قلک نیکوکاری در خانه و برنامه‌ریزی برای کمک‌های دوره‌ای
-
بازدید از مراکز خیریه یا موسسات حمایت از کودکان اوتیسم، سالمندان یا افراد کم‌توان
-
نتیجه گیری
در خاتمه، می‌توان اذعان داشت که مؤسسات خیریه در ایران، با اتکا به چارچوبی قانونی و ساختاری نهادینه، نقش خطیری در ارتقای عدالت اجتماعی و رفاه عمومی ایفا می‌کنند. این نهادها، بسیار فراتر از توزیع سنتی کمک‌های نقدی و غیرنقدی عمل می‌نمایند؛ آنها با جذب منابع از طریق خیرین و جامعه، خدمات گسترده‌ای شامل آموزش، توانمندسازی، درمان و حمایت فرهنگی را برای اقشار آسیب‌پذیر فراهم می‌آورند، و در مواقع بحران نیز، حضور مؤثر و به‌موقع در ایجاد امداد اضطراری دارند.
در کنار این خدمات، مؤسسات خیریه ملزم به رعایت اصول شفافیت و پاسخ‌گویی هستند؛ آنها موظف‌اند گزارش‌های مالی و عملکردی خود را به‌صورت منظم به مراجع نظارتی ارسال کرده و دسترسی مناسب برای بازرسین قانونی فراهم کنند. این شفافیت به جلب‌اعتماد عمومی و پایداری مشارکت‌های مردمی کمک می‌کند، چرا که اعتماد نیکوکاران به میزان افشای اطلاعات و شفافیت عملکرد مؤثر است. پیشنهاد می‌شود که با تقویت سازوکارهای نظارتی، گسترش فرهنگ پاسخ‌گویی و شفافیت مالی، و توسعه همکاری زیربنایی با نهادهای مختلف، جایگاه مؤسسات خیریه در ساختار اجتماع ایران باز هم مستحکم‌تر شود و راه برای ایفای نقش مؤثرتر و پایدار آنها هموار گردد.
در نهایت، مؤسسات خیریه با ظرفیت خود به‌عنوان عاملی تحول‌ساز در مواجهه با فقر، بیماری، نابرابری آموزشی و مسائل بهداشتی و درمانی عمل می‌کنند. آنها نمایانگر تجلی همبستگی اجتماعی، مسئولیت‌پذیری جمعی و نوع‌دوستی جامع هستند که هم‌زمان به کمک هزاران نفر شتافته و ساختارهای توسعه و رفاه در کشور را به سمت پایداری هدایت می‌نمایند.
