خیریه چیست؟ در جهانی که با چالش‌های روزافزون اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مواجه است، حضور نهادهایی که با انگیزه‌های انسانی و اخلاقی به کمک افراد آسیب‌پذیر و نیازمند می‌شتابند، ضرورتی غیرقابل انکار است. یکی از این نهادهای ارزشمند، مؤسسات خیریه هستند؛ نهادهایی که با تکیه بر اصل نوع‌دوستی، مسئولیت اجتماعی و عدالت‌محوری، تلاش می‌کنند باری از دوش انسان‌هایی که در تنگنای زندگی گرفتار آمده‌اند، بردارند و روزنه‌ای از امید در دل آنان بیفروزند.
خیریه چیست؟
خیریه در معنای گسترده، به هرگونه عمل داوطلبانه و غیرانتفاعی گفته می‌شود که با هدف یاری‌رسانی به همنوعان، کاهش درد و رنج‌های انسانی، و ارتقای سطح کیفیت زندگی اقشار آسیب‌پذیر صورت می‌گیرد. این عمل می‌تواند در قالب کمک‌های نقدی و غیرنقدی، ارائه خدمات، آموزش، درمان، مشاوره و سایر اقدامات حمایتی شکل بگیرد. خیریه را می‌توان تجلی عینی همدلی، مهرورزی و روح مسئولیت اجتماعی دانست که در فرهنگ‌های مختلف و به‌ویژه در تعالیم اسلامی، از جایگاه والایی برخوردار است.
بر پایه آموزه‌های دینی و اخلاقی، کمک به نیازمندان نه‌تنها عملی پسندیده، بلکه تکلیفی انسانی و اجتماعی است که موجب تلطیف روح، تقویت انسجام اجتماعی و بسط عدالت در جامعه می‌گردد. مؤسسات خیریه، زمینه‌ای سازمان‌یافته برای تحقق این ارزش‌ها فراهم می‌آورند و با مدیریت منابع مردمی، آن‌ها را به شکلی هدفمند به‌سوی نیازهای واقعی جامعه هدایت می‌کنند.
اهمیت موسسات خیریه در جامعه
بزرگترین هدیه به جامعه زمانی است که در بهبود زندگی مشارکت داشته باشیم. هنگامی که ما زندگی‌ها را با صدای کمک‌های مالی یا خیریه لمس می‌کنیم، نور را به زندگی افراد نیازمند می‌تابانیم و روحمان را در این فرآیند روشن می‌کنیم. نقش خیرین، نقشی بنیادین، انسانی و الهام‌بخش است که می‌تواند مسیر زندگی بسیاری از افراد را دگرگون کرده و در ساختن جامعه‌ای عادلانه‌تر، مهربان‌تر و پایدارتر سهم بزرگی داشته باشد.
چرا موسسات خیریه مهم هستند؟
سازمان‌های خیریه، سازمان‌های غیردولتی هستند که می‌توانند زندگی کودکان رها شده، با نیازهای ویژه، فقیران، یتیمان، بی‌خانمان‌ها و نیازمندان را بهبود ببخشند. موسسات خیریه برای کودکان و خانواده‌های آن‌ها لباس، غذا، آموزش، سرپناه و … فراهم می‌کنند. این موسسات از طریق عشق، انگیزه و ایجاد فرصت به افراد کمک می‌کنند تا شکوفا شوند و به خودکفایی برسند. از آنجایی که این سازمان‌ها رسالت مقدسی برای کمک به افراد درمانده و کودکان نیازمند دارند با جمع‌آوری کمک‌های مالی سعی دارند تا از این افراد حمایت کنند.
انواع موسسات خیریه
موسسه‌های خیریه هم به صورت خصوصی و هم به صورت دولتی تأسیس می‌شوند؛ با این‌حال، اساساً فعالیت‌های آن‌ها تفاوت زیادی با یکدیگر ندارد.
-
خصوصی:
برخی از موسسات خیریه، فعالیت‌های بشر دوستانه خود را به صورت خصوصی و غیرانتفاعی ارائه می‌دهند. دلیل نام‌گذاری آن‌ها به‌نام موسسات خصوصی، به دلیل تامین منابع مالی موسسه با استفاده از روش‌های متنوع کمک به موسسات خیریه و به صورت خصوصی است. نیازهای مالی این موسسات از طریق اسپانسرهای گوناگون، برطرف می‌شود. این اسپانسرها ممکن است یک شرکت، فرد، خانواده یا مواردی دیگر باشد. این بنیادها پس از تامین منابع مالی، به بررسی مشکلات می‌پردازند و هدفی را جهت کمک به مردم برمی‌گزینند و شروع به کار می‌کنند.
-
دولتی:
موسسات خیریه عمومی یا دولتی از جمله بنیادهایی هستند که پشتوانه مالی اصلی آن‌ها، دولت است. البته این موضوع بدان معنا نیست که عوامل دیگر قادر به کمک به آن‌ها نیستند، بلکه در بعضی از مواقع ممکن است مردم و موسسات خصوصی نیز به یاری این بنیادها بپردازند. موسسه‌های خیریه دولتی، اغلب دغدغه مشکلات اجتماعی دارند و سعی در کمک به عموم مردم و حل مشکلات آن‌ها را دارند.
فعالیت‌های مؤسسات خیریه
در واقع، هر خیریه با هدفی روشن آغاز به کار می‌کند؛ این هدف می‌تواند حمایت از بیماران خاص، کمک به کودکان بی‌سرپرست، حمایت از معلولان، یا ترویج آموزش در مناطق محروم باشد. تمام برنامه‌ها، پروژه‌ها و فعالیت‌های این سازمان‌ها باید در راستای تحقق همین هدف اصلی طراحی و اجرا شوند. به همین دلیل، یک مؤسسه خیریه نمی‌تواند وارد فعالیت‌های تجاری یا تبلیغاتی خارج از حوزه مأموریتش شود، مگر آن‌که آن فعالیت مستقیماً به تحقق اهداف خیریه کمک کند. تفاوت مهم دیگر خیریه‌ها با سایر نهادها، در نحوه جذب منابع است. آن‌ها معمولاً از طریق کمک‌های مردمی، حمایت خیرین، و گاهی مشارکت‌های داوطلبانه منابع خود را تأمین می‌کنند. این منابع صرف اقدامات عملی در مسیر هدف خیریه می‌شود.
مؤسسات خیریه، بسته به مأموریت، امکانات، تخصص و نیازهای جامعه هدف، در حوزه‌های متنوعی به ارائه خدمات می‌پردازند. آنچه در ادامه می‌آید، نگاهی اجمالی است به مهم‌ترین محورهای فعالیت این نهادها:
-
حمایت‌های معیشتی و مالی
بخش قابل‌توجهی از فعالیت‌های خیریه به تأمین نیازهای اولیه زندگی اقشار کمبرخوردار اختصاص دارد. این خدمات شامل:
-
-
- تأمین یا پرداخت کمک‌هزینه‌های مسکن، پوشاک، غذا و سایر اقلام ضروری
- تهیه سبدهای کالا برای خانواده‌های کمبرخوردار
- تجهیز وسایل زندگی برای خانواده‌های آسیب‌دیده از بلایای طبیعی یا بحران‌های اقتصادی
- پرداخت وام‌های بدون بهره یا بلاعوض برای رفع نیازهای فوری و اضطراری
-
-
خدمات درمانی و پزشکی
با توجه به افزایش هزینه‌های درمان، یکی از کارکردهای مؤثر مؤسسات خیریه، حمایت از بیماران نیازمند است:
-
-
- تأمین داروها و تجهیزات پزشکی برای بیماران خاص، معلولان یا کودکان با نیازهای ویژه
- پرداخت هزینه‌های جراحی، بستری، فیزیوتراپی و توانبخشی
- تأسیس یا حمایت از مراکز درمانی در مناطق کمبرخوردار
- اعزام تیم‌های پزشکی به مناطق محروم
-
-
آموزش و توانمندسازی
آموزش، یکی از ریشه‌ای‌ترین ابزارهای مقابله با فقر و تبعیض است. بسیاری از مؤسسات خیریه در این حوزه فعالیت‌های ارزشمندی انجام می‌دهند:
-
-
- تأمین شهریه و ملزومات تحصیلی دانش‌آموزان بی‌بضاعت
- برگزاری کلاس‌های تقویتی، مهارت‌آموزی و سوادآموزی
- حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل
- برگزاری دوره‌های کارآفرینی، فنی و حرفه‌ای برای جوانان و زنان سرپرست خانوار
- حمایت از کودکان، سالمندان و اقشار آسیب‌پذیر
-
از سوی دیگر مؤسسات خیریه، با نگاهی جامع به نیازهای روحی، روانی و جسمی گروه‌های آسیب‌پذیر، خدماتی ویژه متناسب با نیاز افراد ارائه می‌دهند:
-
-
- نگهداری از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست در مراکز امن
- حمایت آموزشی و درمانی از کودکان دارای نیازهای ویژه مانند اختلال طیف اتیسم، سندرم داون، نابینایی یا ناتوانی‌های حرکتی
- حمایت از سالمندان تنها، زنان سرپرست خانوار و افراد دارای معلولیت
- ارائه خدمات مشاوره روان‌شناختی، مددکاری اجتماعی و حمایت حقوقی
-
-
مشاوره، آگاهی‌رسانی و فعالیت‌های فرهنگی
یکی از رویکردهای نوین در فعالیت خیریه، توانمندسازی از طریق آگاهی‌بخشی است. مؤسسات خیریه با تولید محتوای آموزشی، فرهنگی و مشاوره‌ای، به ارتقای سطح دانش عمومی و مهارت‌های زندگی اقشار هدف می‌پردازند:
-
-
- برگزاری همایش‌ها، وبینارها و کارگاه‌های آموزشی
- انتشار کتابچه‌ها، بروشورها و محتوای دیجیتال با رویکرد آموزشی و آگاه‌سازی
- آموزش مهارت‌های فرزندپروری، مدیریت خانواده، خودمراقبتی و سلامت روان
-
-
نقش مؤسسات خیریه در توسعه اجتماعی
حضور و فعالیت مؤثر مؤسسات خیریه در یک جامعه، شاخصی مهم از سلامت اجتماعی آن جامعه است. این نهادها با پر کردن خلأهای ساختاری و جبران کمبودهای خدمات عمومی، نقشی مکمل، تسهیل‌گر و عدالت‌محور دارند .
از جمله دستاوردهای اجتماعی فعالیت‌های خیریه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش آسیب‌های اجتماعی مانند ترک تحصیل، اعتیاد، بی‌خانمانی و خشونت خانوادگی
- ارتقای حس مشارکت مدنی، نوع‌دوستی و همبستگی اجتماعی
- افزایش تاب‌آوری اجتماعی در مواجهه با بحران‌ها
با چه روش‌هایی میتوانیم به خیریه‌ها کمک کنیم؟
از چه راه‌هایی میتوانیم به موسسات خیریه کمک کنیم؟ تا صحبت از کمک به خیریه‌ها می‌شود، ذهن‌ها به سمت پول‌های کلان و کمک‌های نقدی با رقم‌های بسیار بالا می‌رود. درست است، موسسات خیریه نیازمند حامیان و کمک‌های بزرگ هستند اما کمک‌های کم و غیرنقدی نیز می‌تواند نقش بزرگی در کمک به اقشار آسیب‌دیده و کم‌توان در جامعه داشته باشد.
-
کمک های غیرنقدی
شاید با خود فکر کنید کمک‌های غیرنقدی شما نتواند دردی از زندگی دیگران دوا کند یا مشکلی از مشکلات نیازمندان را برطرف نماید، اما این تفکر اشتباه است. باتوجه به مشکلات اقتصادی زیادی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک‌های غیرنقدی شما نیز می‌تواند گره‌ای از کار یک یا چندین نفر باز کند.
برای کمک غیرنقدی بهتر است اگر در اطراف خود فرد نیازمندی را سراغ ندارید از طریق موسسات خیریه اقدام نمایید. نوع فعالیت آن موسسه را بدانید و سپس تصمیم بگیرید که چگونه می‌توانید به جامعه هدف آن موسسه کمک کنید. از جمله کمک‌های غیرنقدی که می‌توان به موسسات ارائه کرد داد شامل:
-
- مواد غذایی
- لوازم مورد استفاده‌ی موسسه باتوجه به نوع فعالیت آن
- اسباب بازی و …
-
همکاری داوطلبانه
باتوجه‌به حس انسان دوستانه‌ای که در بین تمام مردم جهان وجود دارد افراد زیادی اقدام به انجام کارهای داوطلبانه بدون در نظر گرفتن منافع مادی می‌نمایند. حس شادی و رضایتی که بعد از انجام کارهای داوطلبانه در فرد ایجاد می‌شود با هیچ حس دیگری قابل مقایسه نیست. در موسسات خیریه هر فرد باتوجه به توانمندی‌های خود، در راستای فعالیت‌های موسسه می‌تواند دست به انتخاب درست زده و به خدمت‌رسانی به جامعه و اقشار نیازمند بپردازد.
-
کمک‌های نقدی
کمک‌های نقدی کم یا زیاد تأثیر بسزایی در زندگی مددجویان موسسات دارد. هر موسسه خیریه کمک‌های نقدی را به زمینه‌ای که در آن فعالیت دارد اختصاص می‌دهد. جهت راحتی و رفاه خیرین، هر موسسه راه‌های مختلفی برای پرداخت کمک‌های نقدی در نظر گرفته است که بعد از شناسایی موسسه خیریه می‌توانید از آن‌ها اطلاع پیدا کنید.
-
پذیرش و سرپرستی افراد
در این روش هر فرد باتوجه به توانایی مالی و رضایت قلبی که دارد می‌تواند با پرداخت مبلغی به صورت ماهیانه در خیریه‌هایی که زمینه فعالیت آن‌ها آموزش و توانبخشی و کمک به کودکان بی سرپرست، کودکان با نیاز ویژه و… می‌باشد، به حمایت از افراد اقدام نمایند.
-
خرید محصولات خیریه
تا حالا با بازارچه‌های خیریه برخورد کرده‌اید؟ یا در سایت خیریه‌ها به بخش فروشگاه آن‌ها سر زده‌اید؟ محصولاتی که در بازارچه‌های خیریه به فروش می‌رسد تمامی درآمد حاصل از آن‌ها، به نفع نیازمندان آن خیریه هزینه می‌گردد.
-
خیریه آنلاین
از دیگر راه‌های کمک به خیریه‌ها، مشارکت در پویش‌‌های آنلاین و پرداخت صدقه از طریق شماره حساب، کارت و صفحه‌ی پرداخت است؛ این روش همواره یکی از اصلی‌ترین روش‌های کمک به خیریه‌ها به‌شمار می‌رود.
ویژگی موسسات خیریه معتبر چیست؟
معتبرترین خیریه کدام موسسه است و چگونه قابل تشخیص است؟ در بسیاری از کشورها، خیریه‌ها زیر مجموعه موسسات غیرانتفاعی (non-profit organizations) که به اختصار NPO نامیده می‌شوند، به‌شمار می‌روند. یعنی موسساتی که به قصد کسب منافع مادی موسس‌ها یا اعضای آن تشکیل نمی‌شوند؛ بلکه هدفی ماورای اهداف مالی را دنبال می‌کنند. در برخی کشورهای دنیا موسسات خیریه زیرمجموعه موسسات غیردولتی (non-governmental organizations) که به اختصار NGO نامیده می‌شوند، قرار می‌گیرند.
در کشورمان ایران نیز اکثر مردم NGO را مترادف با موسسه خیریه می‌دانند. موسسات خیریه به واسطه وجود نیروهای داوطلب که معمولاً تعداد افراد زیادی هم هستند، دارای ساختار، روابط و گروه‌های رسمی و غیررسمی پیچیده و گاهی متعدد هستند که در این میان نیروهای داوطلب فعال در موسسه، عامل مهمی در ایجاد این ویژگی هستند. نیروهای داوطلب، افرادی هستند که به طور غیرموظف و به صورت رایگان زمان‌های آزاد خود را به انجام فعالیت‌هایی برای موسسه صرف می‌کنند و به سادگی هم ممکن است در هر زمان همکاری خود را با موسسه قطع کنند.
بهتر است بدانیم موسساتی معتبر هستند که دارای ویژگی‌های زیر باشند:
-
دارای وب‌سایت رسمی و معتبر باشند
موسساتی که وب‌سایت دارند و فعالیت‌های خود را در بستری به‌نمایش می‌گذارند، قابل اعتماد هستند. فراموش نکنید تنها داشتن یک وب‌سایت برای اعتبار کافی نیست. به‌خاطر داشته باشید رعایت استانداردهای بین‌المللی در وب‌سایت نیز، بسیار حائز اهمیت است.
-
حامیان آن‌ها، عضوی از خانواده‌ی شما باشند
در ارتباط بودن با حامیان، جدای از ارتباطات مالی و حمایتی، یکی از اصلی‌ترین و باارزش‌ترین فعالیت‌های موسسات خیریه محسوب می‌شود. حضور حامیان در مراسمات خیریه، ارتباطات غیرکاری همچون احوال‌پرسی‌های معمول، تبریکات تولد، اعیاد باستانی، هدیه‌هایی هرچند کوچک از طرف خیریه و … همواره از سری فعالیت‌های بااهمیت برای خیریه‌ها محسوب می‌شوند.
-
گزارش فعالیت‌های خود را به‌صورت شفاف و کامل همراه با جزئیات منتشر می‌کنند
معتبرترین خیریه‌های حامی کودکان اوتیسم
این موسسه، همواره یکی از معتبرترین خیریه‌های فعال در زمینه‌ی اختلال طیف اتیسم بوده و از سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را آغاز کرده است. این موسسه از هنگام تاسیس تاکنون با همکاری متخصصان دوست اتیسم، برنامه‌های ارزیابی تشخیصی و ارزیابی‌های تخصصی گفتاردرمانی، کاردرمانی حسی-حرکتی و … را برای کودکان با اختلال طیف اوتیسم فراهم کرده است. بعد از انجام ارزیابی‌ها، خانواده‌ها در مورد مداخلات مورد نیاز کودک در آن زمینه و همچنین نحوه‌ی دریافت این مداخلات، توسط متخصصین راهنمایی می‌شوند.
یکی دیگر از فعالیت‌های موسسه خیریه دوست اتیسم، تهیه و اهدای پک‌های حمایتی و کمک معیشتی به خانواده‌های عضو مجموعه با کمک حامیان گرامی موسسه است که در مناسبت‌های مختلف همچون ماه رمضان، شب یلدا، عید نوروز و … به خانواده‌ها اهدا می‌شود تا در حد توان خود، پاسخگوی بخشی از دغدغه‌ی این عزیزان باشد.
-
مهرگستر پرهام تهران
از دیگر مراکز معتبر فعال در حوزه اوتیسم موسسه خیریه مهرگستر پرهام تهران است. خانواده‌ها برای برای ارزیابی، تشخیص و غربالگری اوتیسم به این مرکز مراجعه می‌کنند. این مرکز از زمان تاسیس خود (۱۳۹۷) تاکنون ۳۰۰ کودک توانخواه را مورد ارزیابی و ۴۰۰ مشاوره‌ی تخصصی اوتیسم نیز ارائه کرده است.
-
فرشتگان آسمان بی‌صدا
با هدف حمایت از ایتام و نیازمندان، خانواده‌های بی‌سرپرست و کودکان با اختلال طیف اوتیسم، فلج مغزی، معلولیت‌های ذهنی و جسمی با پرداخت مستمری ماهیانه و برگزاری کلاس‌های درمانی ۱۰۰% رایگان فعالیت می‌کند. این خیریه با تعاملی که با خیرین و شهروندان دغدغه‌مند دارد، توانسته تاکنون گره‌گشای مشکلات نیازمندان و فرشتگان آسمانی باشد.
-
مرکز ساماندهی درمان و توانبخشی اختلالات اتیستیک
اولین مرکز تخصصی درمانی فراسازمانی (Outreach services) و تحقیقاتی اوتیسم در ایران است. این مرکز ریشه در سلسله تحقیقاتی دارد که پیرامون تحلیل رفتار با مدل UCLA، با بودجه “مرکز ملی تحقیقات علوم پزشکی کشور” از سال ١٣٧٩ به مدت دو سال انجام شد. از اردیبهشت ماه ١٣٨١، “مرکز هماهنگی طرح رفتاردرمانی ساخت‌دار اوتیسم” به “مرکز ساماندهی درمان و توانبخشی اختلالات اتیستیک (CTAD)” تغییر نام یافت و فعالیت رسمی خود را با مجوز سازمان بهزیستی آغاز کرد. از سال ۱۳۹۴، مرکز اوتیسم آوا نیز در همین مجموعه شروع به فعالیت نمود. ارائه خدمات درمانی فراسازمانی تخصصی به کودکان با اختلال طیف اوتیسم و اجرای پروژه‌های تحقیقی روی اختلال طیف اوتیسم از سری فعالیت‌های اصلی این مرکز است.
-
انجمن خیریه اوتیسم ایران
تشکل غیردولتی، غیرانتفاعی، آموزشی، حمایتی و توانبخشی ویژه طیف اختلال اوتیسم در ایران است که در سال ۱۳۹۲ با هدف ارتقاء کیفیت زندگی افراد دارای اختلال طیف اوتیسم و خانواده‌های این افراد توسط جمعی از علاقمندان، متخصصان، خیران و خانواده‌های این کودکان با مجوز رسمی ملی وزارت کشور به شماره ثبت ۳۳۲۴۲، شناسه ملی ۱۴۰۰۳۸۵۹۵۰۸ از وزارت کشور و وزارت بهداشت تأسیس شده است. این انجمن، به ارائه خدماتی در زمینه‌های مطالبه‌گری، سلامت خانواده و همچنین آموزش‌و‌پژوهش، آگاهی‌بخشی در زمینه اختلال طیف اوتیسم می‌پردازد.
سخن پایانی
مؤسسات خیریه همچون » دوست اتیسم « نماد روشن مهر، آگاهی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی‌اند. در دنیایی که هر روز پیچیده‌تر و پرچالش‌تر می‌شود، وجود این نهادها و تداوم فعالیت‌های آن‌ها، نه‌تنها مرهمی بر زخم‌های فردی و خانوادگی، بلکه ضامن ساختن جامعه‌ای مهربان‌تر، عادلانه‌تر و انسانی‌تر است. در نهایت، خیریه فقط کمک مالی نیست؛ خیریه یعنی دیدن، درک کردن، شنیدن و همراه شدن با رنج‌های انسانی. خیریه یعنی ساختن جهانی که در آن هیچ‌کس تنها نباشد.
